Από την Πατριαρχική περιοδεία στην Κένυα
Ως Αρχιεπίσκοπος Ναϊρόμπι, έχω την τιμή να καταγράψω τα ιερά γεγονότα της επισκέψεως της Αυτού Μακαριότητος—μιας επισκέψεως που αποτέλεσε εορτασμό της πίστεως, της ενότητος και της αδιάλειπτης αγάπης μας για την Κένυα και την Αφρική.
Σάββατο: Μια Χαρούμενη Άφιξη και ο Μέγας Εσπερινός
Τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου, η Αυτού Μακαριότης έφθασε με πνεύμα γεμάτο χάρη και ταπείνωση. Η παρουσία του υπήρξε αδιάψευστη υπενθύμιση του βαθύτατου δεσμού μεταξύ της Εκκλησίας και της αγαπημένης μας Κένυας. Το ίδιο βράδυ, στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Αναργύρων, ο Πατριάρχης τέλεσε τον Μέγα Εσπερινό. Στην εμπνευσμένη ομιλία του, επανέλαβε την βαθιά του αγάπη για την Κένυα και εξέφρασε την εγκάρδια χαρά του για την ευκαιρία να βρίσκεται και πάλι μαζί μας—ένα συναίσθημα που αντήχησε σε κάθε ψυχή παρούσα.
Κυριακή, 16 Φεβρουαρίου: Η Αρχιερατική Θεία Λειτουργία
Την επόμενη ημέρα, ο Καθεδρικός Ναός των Αγίων Αναργύρων έγινε μάρτυρας της τελέσεως της Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας, μιας ακολουθίας που συγκέντρωσε όχι μόνο τους τοπικούς πιστούς αλλά και Αρχιεπισκόπους από την Ανατολική και Δυτική Αφρική, καθώς και Επισκόπους από διάφορες Επισκοπές της Κένυας. Η μεγαλοπρέπεια της λειτουργίας ενισχύθηκε από την παρουσία αυτών των σεβαστών επισκεπτών, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν με πνεύμα κοινωνίας και κοινής αποστολής.
Σε αυτή την ιερή συνάθροιση, είχα την τιμή να καλωσορίσω επισήμως την Αυτού Μακαριότητα. Το μήνυμά μου ήταν μήνυμα ενότητος, ελπίδος και αδιάκοπης αφοσιώσεως στην διαχρονική αποστολή της Εκκλησίας μας. Αναφώνησα:
Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου!
Με βαθιά χαρά και ευγνωμοσύνη υποδεχόμαστε εκ νέου τη Μακαριότητά Σας στην Κένυα, και ειδικότερα σε αυτόν τον ιερό Καθεδρικό Ναό των Αγίων Αναργύρων, όπου τελέσατε τελευταία φορά τη Θεία Λειτουργία το 2009. Η παρουσία Σας σήμερα αποτελεί μέγα ευλογία όχι μόνο για την Ορθόδοξη Εκκλησία μας στην Κένυα αλλά και για ολόκληρη την Αφρική. Μας υπενθυμίζει ότι η Εκκλησία είναι μία, αγία, καθολική και αποστολική—ένας φάρος ενότητας που υπερβαίνει σύνορα, γλώσσες και εθνότητες.
Ο Καθεδρικός αυτός Ναός αποτελεί ζωντανή μαρτυρία αυτής της ενότητας. Εδώ, Ορθόδοξοι Χριστιανοί από διαφορετικές φυλές και έθνη συναθροίζονται ως μία οικογένεια εν Χριστῷ. Σε έναν κόσμο συχνά διχασμένο από πολιτικές και κοσμικές συγκρούσεις, εμείς διακηρύσσουμε εκ νέου ότι η Εκκλησία ανήκει μόνο στον Χριστό. Ομολογούμε με μία φωνή ότι έχουμε μία πίστη, έναν Κύριο, ένα βάπτισμα. Στεκόμαστε ενωμένοι με αγάπη και ομόνοια, δείχνοντας στον κόσμο ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι υπεράνω διαιρέσεων, ριζωμένη στην αλήθεια του Ευαγγελίου και στην ιερά παράδοση που μας παραδόθηκε ως μέλη της μίας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας στην Αφρικανική ήπειρο.
Γι’ αυτόν τον λόγο, καταδικάζουμε απερίφραστα την αδικαιολόγητη εισβολή του Πατριαρχείου της Ρωσίας στην Αφρική—μία ενέργεια που έχει σπείρει σύγχυση μεταξύ των πιστών και του ιερού κλήρου μας, απειλώντας την ενότητα που τόσο πολύ έχουμε αγαπήσει και διαφυλάξει. Όπως ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει διχάσει έθνη, οικογένειες και ακόμη και το ίδιο το Σώμα του Χριστού, έτσι και αυτή η εισπήδηση κινδυνεύει να προκαλέσει διχασμό ακόμη και σε οικογενειακό επίπεδο. Οι Ορθόδοξοι πιστοί στην Αφρική ζούσαν πάντοτε ενωμένοι μυστηριακά, δεμένοι με την πίστη, την αγάπη και την κοινή τους ταυτότητα ως εικόνες του Θεού. Κάθε διατάραξη αυτής της ενότητας δεν είναι απλώς αχρείαστη, αλλά βαθειά επιζήμια. Το τραύμα και η πνευματική ταραχή που έχει προκληθεί ανάμεσα στους αφοσιωμένους Ορθόδοξους Αφρικανούς χριστιανούς μας δεν μπορούν να αγνοηθούν. Γι’ αυτό, με πλήρη επίγνωση της ευθύνης μας ενώπιον του Θεού και του λαού Του, απορρίπτουμε κατηγορηματικά αυτή την εισπήδηση, διότι δεν εξυπηρετεί κανέναν άλλο σκοπό παρά να σπείρει τη διχόνοια εκεί όπου επικρατούσε η ειρήνη.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας στην Αφρική ανάγει τις ρίζες της στον πρώτο Πατριάρχη Αλεξανδρείας, τον Άγιο Απόστολο και Ευαγγελιστή Μάρκο. Οποιαδήποτε αφήγηση που επιχειρεί να διαστρεβλώσει αυτή την αλήθεια—όπως οι αβάσιμες κατηγορίες ότι η ελληνική μας παρουσία εδώ είναι καταπιεστική—είναι όχι μόνο ψευδής αλλά και διχαστική, σατανική και προϊόν πλήρους άγνοιας. Όποιος έχει γνωρίσει από κοντά το ιεραποστολικό έργο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας στην Αφρική, και ειδικότερα στην Κένυα, μπορεί να μαρτυρήσει τον μεταμορφωτικό αντίκτυπο της παρουσίας μας.
Η προσφορά μας στην παιδεία είναι προφανής: έχουμε ιδρύσει πολυάριθμα σχολεία—δημοτικά, γυμνάσια και κολέγια—πολλά από τα οποία χρηματοδοτούνται πλήρως. Το έργο μας στον ιατρικό τομέα είναι επίσης εμφανές, με κλινικές, ιατρεία και νοσοκομεία που εξυπηρετούν αμέτρητες ζωές σε όλες τις επισκοπές της Κένυας. Επιπλέον, έχουμε χορηγήσει υποτροφίες σε αμέτρητους νέους για να σπουδάσουν ιατρική στο εξωτερικό, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να επιστρέψουν και να συμβάλουν στην ανάπτυξη του τομέα υγείας της πατρίδας τους.
Το Ορθόδοξο Σεμινάριο, που ιδρύθηκε από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο και Πρόεδρο της Κύπρου, Μακάριο Γ’, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εκπαίδευση και τη διαμόρφωση επισκόπων, ιερέων, διακόνων και κατηχητών, οι οποίοι πλέον εργάζονται δραστήρια για την επέκταση της Ορθοδοξίας στην Αφρική. Προσωπικά, με τη βοήθεια πολλών ευεργετών και υποστηρικτών, έχω κατασκευάσει και εγκαινιάσει περισσότερους από 150 ναούς στην Κένυα—μερικούς από τους οποίους έχετε εγκαινιάσει εσείς, Μακαριώτατε. Παράλληλα, δεν παραμελούμε τους περιθωριοποιημένους και άπορους συνανθρώπους μας, υποστηρίζοντάς τους μέσω ορφανοτροφείων και προγραμμάτων σίτισης.
Αν όλα αυτά δεν μιλούν από μόνα τους, τότε τα αφήνουμε στα χέρια του Θεού—του δικαίου και αληθινού Κριτού.
Μακαριώτατε, σας διαβεβαιώνουμε ότι πίσω σας στέκεται ολόκληρη η ήπειρος της Αφρικής, ενωμένη υπό την ηγεσία σας με αγάπη και προστασία. Εμείς, οι Ορθόδοξοι πιστοί αυτής της γης, στεκόμαστε ακλόνητοι ενάντια σε κάθε απόπειρα διατάραξης αυτής της ενότητας. Παραμένουμε σταθεροί στην αποστολή μας να διαφυλάξουμε την πίστη, να ζούμε ως αδελφοί και αδελφές, και να μαρτυρούμε το Ευαγγέλιο του Κυρίου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού.
Καθώς συναθροιζόμαστε σήμερα, έχουμε επίγνωση των αποστολικών ριζών της Εκκλησίας μας στην Αφρική. Στρέφουμε το βλέμμα μας στον Άγιο Απόστολο και Ευαγγελιστή Μάρκο, τον ιδρυτή της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας, του οποίου τον θρόνο εσείς τώρα κατέχετε. Από αυτόν τον ιερό θρόνο, διαμέσου των αιώνων, το μήνυμα παραμένει το ίδιο: ενότητα, αγάπη και συγχώρηση. Αυτή είναι η παρακαταθήκη που συνεχίζουμε να τηρούμε—το φως που πρέπει να λάμπει σε όλη την Αφρική και σε όλο τον κόσμο.
Σε αυτήν την ευλογημένη περίσταση, παίρνουμε επίσης μια στιγμή για να εκφράσουμε τις εγκάρδιες προσευχές και ευχές μας προς εσάς, Μακαριώτατε, καθώς αύριο εορτάζετε την ονομαστική σας εορτή, τη μνήμη του Αγίου Θεοδώρου. Είθε ο Κύριος να σας χαρίζει έτη πολλά με υγεία και δύναμη, καθώς συνεχίζετε να ποιμαίνετε το ποίμνιο του Χριστού σε αυτή τη μεγάλη ήπειρο. Προτρέπουμε όλους τους πιστούς να προσεύχονται για εσάς, έχοντας επίγνωση του τεράστιου βάρους της ευθύνης που φέρετε στους ώμους σας.
Είθε ο Κύριος, που είναι η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή, να σας καθοδηγεί και να σας ενισχύει πάντοτε.
Εἰς πολλὰ ἔτη, Μακαριώτατε!
Επιπλέον, οι καρδιές μας υψώθηκαν από την παρουσία πολλών διακεκριμένων ξένων απεσταλμένων. Εκφράσαμε την ευγνωμοσύνη μας για τη γενναιόδωρη υποστήριξη της Πρεσβείας της Αιγύπτου, της οποίας το λαμπρό δείπνο προς τιμήν της επίσκεψης του Πατριάρχη αποτέλεσε τόσο μια διπλωματική όσο και μια πνευματική κορύφωση της ημέρας.
Δευτέρα, 17 Φεβρουαρίου: Το Αποκορύφωμα των Εορτασμών στη Πατριαρχική Ιερατική Σχολή
Η Δευτέρα σηματοδότησε την κορύφωση της ευλογημένης αυτής επισκέψεως. Η ημέρα ξεκίνησε στην Ορθόδοξη Πατριαρχική Ιερατική Σχολή Μακαρίου Γ’, όπου η άφιξη της Αυτού Μακαριότητος έγινε δεκτή με βαθύ σεβασμό. Στην είσοδο της Σχολής, οι Αρχιεπίσκοποι και οι ιερείς της Αρχιεπισκοπής μας υποδέχθηκαν τον Πατριάρχη, ενώ οι μαθητές του Αγίου Κλήμεντος έψαλλαν ύμνους καλωσορίσματος.
Η Θεία Λειτουργία που ακολούθησε ήταν ουράνια. Η Αγγελική Χορωδία των Ιεροσπουδαστών γέμισε την ατμόσφαιρα με μελωδικούς ύμνους, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα θείας αρμονίας. Στο αποκορύφωμα της λατρείας, η Αυτού Μακαριότης είχε την μεγάλη τιμή να προαγάγει έναν διάκονο εις πρεσβύτερον.
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, απηύθυνα το μήνυμα των συγχαρητηρίων μου για την εορτή της Ονομαστικής Εορτής της Αυτού Μακαριότητος.
Μήνυμα για την Ἑορτὴ τοῦ ὀνόματος τῆς Αὐτοῦ Μακαριότητος, τοῦ Πάπα καὶ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καὶ πάσης Ἀφρικῆς, 17 Φεβρουαρίου 2025
Μακαριώτατε, ἀγαπημένε Πατέρα καὶ Ποιμενάρχα μας,
Εἶναι πραγματικά μία ἱστορική καὶ χαρμόσυνη περίστασις νὰ σᾶς ὑποδεχθοῦμε γιὰ μία ἀκόμη φορὰ στὴν Κένυα, αὐτὴν τὴν ζωντανὴ καρδιὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς στὴν Ἀφρικὴ, καθὼς ἑορτάζετε τὴν ὀνομαστικήν σας ἑορτὴ ἀνάμεσά μας. Ἡ παρουσία σας ἐδῶ δὲν εἶναι μόνον μεγάλη εὐλογία καὶ τιμή, ἀλλὰ καὶ μαρτυρία τοῦ βαθέος καὶ διαρκοῦς δεσμοῦ ποὺ διατηρεῖτε μὲ τὴν Κένυα καὶ τὸν εὐσεβῆ λαόν της. Ἡ ἀπόφασίς σας νὰ ἐορτάσετε αὐτὴν τὴν ξεχωριστὴ ἡμέρα μαζί μας εἶναι πράξις ἀγάπης, ἀντανάκλασις τῆς ποιμαντικῆς καρδίας σας καὶ πρόσκλησις πρὸς ὅλους μας νὰ μιμηθοῦμε τοὺς Ἁγίους ποὺ μᾶς προηγήθηκαν—τοὺς Ἁγίους ἐκείνους τῶν ὁποίων ἡ ζωή ἐξακολουθεῖ νὰ φωτίζει τὸν δρόμον τῆς πίστεως, ἰδιαίτερα ἐδῶ, στὴν Ἀφρική.
Ὡς διάδοχος τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, φέρετε τὴν μεγάλη, ἀλλὰ συγχρόνως ἱερὰ εὐθύνη νὰ ποιμαίνετε τὴν ποίμνην τοῦ Χριστοῦ σὲ ὅλην τὴν ἠπειρωτικὴν Ἀφρικήν. Μακαριώτατε, ἡ ἀποστολὴ σας εἶναι νὰ ἐνῶσετε ὅλους τοὺς λαοὺς τῆς Ἀφρικῆς ὑπὸ τὴν Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν, ὁδηγῶντας τοὺς πρὸς τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν σωτηρίαν. Ἐνῷ ἐκπληροῦτε τὴν ἱερὰν ταύτην ἀποστολήν, ἐνσαρκώνετε τὸ μήνυμα ὅτι ἡ ἡγεσία δὲν ἀφορά τὴν ἐξουσίαν, ἀλλὰ τὴν διακονίαν—τὴν ἕνωσιν τῶν διαφόρων ἐθνῶν, πολιτισμῶν καὶ γλωσσῶν μέσα σὲ εἰρήνην, ἀγάπην καὶ ὁμόνοιαν. Στὲκουμε κοντὰ σας, ὁλόψυχα καὶ ἀκλόνητα, σὲ αὐτὴν τὴν ἱερὰν ἀποστολήν.
Ἡ παρουσία σας ἐδῶ εἶναι φάρος ἐλπίδος, φῶς ἀναστάσεως, ὑπενθυμίζοντάς μας ὅτι κανὲν δοκίμιον δὲν εἶναι ὑπέρμετρον ὅταν πορευόμεθα μετὰ τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἱστορία τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν Ἀφρικῇ εἶναι ἱστορία ὑπομονῆς, ἀγῶνος καὶ, τελικῶς, θείας χάριτος. Ἔχομεν ἀντιμετωπίσει ἐμπόδια, ὅμως συνεχίζομεν τὴν πορείαν μας, ἐπειδὴ γνωρίζομεν ὅτι ὅταν ὁ δρόμος εἶναι σκοτεινὸς καὶ ἀβέβαιος, ὁ Θεὸς παραμένει Κύριος τῶν πάντων. Τὸ μῆνυμα τοῦ Σταυροῦ—θυσία, συγχώρησις καὶ ἀγάπη—παραμένει ὁ ὁδηγός μας. Ὅπως ὁ Χριστὸς ἐπάνω ἐκ τοῦ Σταυροῦ ἐσυγχώρησε τοὺς ἐχθροὺς Του, ἔτσι καὶ ἡμεῖς ὀφείλομεν νὰ ἀνταποκριθῶμεν στὴν κλῆσιν τῆς συγχωρήσεως καὶ τῆς καταλλαγῆς, διότι μόνον διὰ τῆς συγχωρήσεως εὑρίσκομεν τὴν ἀληθινὴν εἰρήνην.
Κατὰ τὴν εὐλογημένην ταύτην ἡμέραν, καθὼς πανηγυρίζομεν τὴν ὀνομαστικήν σας ἑορτήν, ἐπαναβεβαιοῦμεν τὴν δέσμευσίν μας γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ λόγος σας μᾶς καλῇ εἰς ὑπομονήν, εἰς ἀνεκτικότητα καὶ εἰς τὴν φροντίδα τῆς νέας γενεᾶς. Ὅπως βλέπετε σήμερον, ἡ νεολαία τῆς Ἐκκλησίας μας αὐξάνει εἰς πίστιν καὶ γνώσιν, ἑτοιμαζομένη νὰ ἀναλάβῃ τὸ ἔργον τῆς ἡγεσίας στὰ ἔτη ποὺ θὰ ἔλθουν. Ὑπὸ τὴν καθοδήγησίν σας καὶ μὲ τὰς προσευχὰς σας, εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία ἐν Ἀφρικῇ θὰ συνεχίσει νὰ ἀνθεί.
Μακαριώτατε, ἡ Κένυα εἶναι ὁ οἶκός σας, καὶ σᾶς ὑποδεχόμεθα μὲ ἀνοικτὴν καρδίαν καὶ ἀνοικτὰς ἀγκάλας. Εἴθε ἡ παραμονή σας ἐδῶ νὰ εἶναι γεμάτη χαρὰν, καθὼς ἑορτάζομεν ὅλοι μαζί ἐν τῇ παρουσίᾳ τοῦ Θεοῦ. Καὶ κατὰ τὴν ξεχωριστὴν ταύτην ἡμέραν, προσευχόμεθα ὅπως ὁ Κύριος σᾶς χαρίζῃ πολλὰ ἔτη μὲ ὑγείαν, δύναμιν καὶ σοφίαν, ὥστε νὰ συνεχίσετε νὰ ἡγεῖσθε ἡμῶν ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ.
Εἰς πολλὰ ἔτη, Μακαριώτατε!
Ως περαιτέρω έκφραση πολιτιστικού σεβασμού, προσέφερα αρκετά δώρα μεγάλης αξίας—ένα γλυπτό του Λέοντος της Αλεξάνδρειας, ένα ιπποκαμψέλιο που συμβολίζει την εξουσία και την ηγεσία, καθώς και ένα παραδοσιακό ξύλινο ποιμαντικό ραβδί, το οποίο είναι ιδιαίτερα αγαπητό στους πρεσβυτέρους μας. Η ημέρα εμπλουτίστηκε ακόμη περισσότερο με μια εντυπωσιακή χορευτική παράσταση από τους Μασάι, των οποίων οι χαριτωμένες κινήσεις απέδωσαν φόρο τιμής στην ιερή αυτή περίσταση.
Μια Έκπληξη Ανακοίνωση και Ένα Χαρούμενο Τέλος
Σε μια εξέλιξη που ανέδειξε τον κομβικό ρόλο της Κένυας στην Ορθόδοξη ιεραποστολή της Αφρικής, η Α.Μ. ανακοίνωσε ότι το Ναϊρόμπι ανυψώνεται στην τιμητική θέση της Δεύτερης Πρωτεύουσας μετά την Αλεξάνδρεια.
Την ίδια ιστορική στιγμή, ο Σεβασμιώτατος Μακάριος ανυψώθηκε στη θέση του Έξαρχου Κένυας και πάσης Ανατολικής Αφρικής, αναλαμβάνοντας τον κρίσιμο ρόλο της διαμεσολάβησης και καθοδήγησης των εκκλησιαστικών υποθέσεων σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Αφρικής.
Η εορτή συνεχίστηκε με ενθουσιώδη ύμνους και χορούς από τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Κλήμεντος. Η Α.Μ. έκοψε και μοίρασε μια τούρτα σε όλους τους παρευρισκόμενους, προσέφερε δώρα στον ιερό κλήρο μας και έκλεισε την ημέρα με ένα κοινό γεύμα που απέπνεε τη ζεστασιά και την ενότητα της Εκκλησίας μας.
Στα αποχαιρετιστήρια λόγια του, ο Πατριάρχης εξέφρασε τη βαθιά του εκτίμηση για τα εγκάρδια μηνύματα και τα πολιτιστικά σύμβολα που ανταλλάχθηκαν κατά την επίσκεψή του, αναγνωρίζοντας ότι η σοφία και οι παραδόσεις που μοιραστήκαμε—ριζωμένες στις διδασκαλίες μεγάλων αγίων, όπως ο Άγιος Σωφρόνιος, ο πνευματικός πατέρας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου—θα συνεχίσουν να μας καθοδηγούν στην ιερή μας αποστολή.
Συμπερασματικά, η επίσκεψη του Πατριάρχη Θεοδώρου Β’ όχι μόνο επιβεβαίωσε τους δεσμούς της πίστεως και της ενότητας μας, αλλά και αναζωπύρωσε το πνεύμα της διακονίας και της αφοσίωσης στην αδιάλειπτη αποστολή της Εκκλησίας στην Αφρική. Είθε το φως του Χριστού να συνεχίσει να λάμπει λαμπρά επάνω στο Ναϊρόμπι και σε όλη την ήπειρό μας
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Ναϊρόμπι
Έξαρχος πάσης Ανατολικής Αφρικής
