Τα μέλη της Ορθόδοξης Χριστιανικής Ιεραποστολής, που ταξιδεύουν στις χώρες της Αφρικής κυρίως, καλό είναι να γνωρίζουν κάποια βασικά πράγματα για τη ελονοσία, που ενδημεί και μαστίζει τις χώρες αυτές, ώστε να λαμβάνουν κάποια μέτρα προστασίας.
Τι είναι η ελονοσία
Η ελονοσία (Malaria) αποτελεί σοβαρή παρασιτική λοίμωξη που οφείλεται στο πλασμώδιο (Plasmodium), ένα παράσιτο που προσβάλλει τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος.
Τα γνωστά και πιο συνήθη είδη του παρασίτου που προκαλούν τη νόσο είναι τα ακόλουθα: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale, Plasmodium malariae και P. knowlesi. Απ’ αυτά, το Plasmodium falciparum είναι πιο πιθανό να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη και, εάν δεν αντιμετωπιστεί με κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.
Πώς μεταδίδεται η ελονοσία;
Ο συνηθέστερος τρόπος μετάδοσης αποτελεί το τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι του γένους Anopheles (Ανωφελής). Μόνο κουνούπια του γένους αυτού μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία και πρέπει προηγουμένως να έχουν τσιμπήσει άτομο που είναι μολυσμένο με το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.
Η μετάδοση μπορεί γίνει επίσης με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και χρήση μολυσμένων βελονών ή συριγγών. Σπανιότερα η νόσος μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο έμβρυο.
Το παράσιτο δε μεταδίδεται από άτομο σε άτομο μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. χειραψία, φιλί), ή σεξουαλικής επαφής.
Γεωγραφική κατανομή της ελονοσίας
Η νόσος ενδημεί σε περισσότερες από 100 χώρες.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 300 – 500 εκατομμύρια άτομα προσβάλλονται κάθε χρόνο.
Τα περισσότερα είναι παιδιά κάτω των 5 ετών, ενώ καταγράφονται πάνω από 1 εκατομμύριο θάνατοι ετησίως.
Οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν τη γεωγραφική και εποχική κατανομή της νόσου. Σε πολλές τροπικές περιοχές η νόσος μεταδίδεται όλο το έτος, ενώ στις εύκρατες περιοχές η μετάδοση σχεδόν διακόπτεται κατά τους ψυχρούς μήνες.
Μεγαλύτερη επίπτωση της ελονοσίας παρατηρείται στην Υποσαχάριο Αφρική και ιδιαίτερα στη Δυτική Αφρική. Ακολουθούν η Ωκεανία, η Νοτιοανατολική Ασία και η Κεντρική και Νότια Αμερική.
Κατά τη διάρκεια της εποχικής έξαρσης της νόσου και κυρίως στις ενδημικές περιοχές και σε υψόμετρο κάτω των 1500 – 2000 μέτρων, ο κίνδυνος είναι υψηλός. Σε μεγαλύτερο υψόμετρο τα κουνούπια που μεταδίδουν τη νόσο δεν επιβιώνουν.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ελονοσίας;
Τα κύρια και πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ελονοσίας είναι: υψηλός πυρετός με ρίγη, εφίδρωση, κεφαλαλγία, μυαλγία και κακουχία. Ο πυρετός εμφανίζεται κάθε δεύτερη ή κάθε τρίτη μέρα. Άλλα δευτερεύοντα συμπτώματα είναι η ναυτία, η διάρροια και ο έμετος. Επιπλέον σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί υπογλυκαιμία, αναιμία και ίκτερος εξαιτίας της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμόλυση). Αν δε δοθεί η κατάλληλη θεραπεία, σε σοβαρές μορφές της νόσου μπορεί να παρουσιαστούν νευρολογικά συμπτώματα, νεφρική ή αναπνευστική ανεπάρκεια και μετάπτωση σε κώμα. Οι περισσότερες περιπτώσεις επιπλοκών και θανάτων από ελονοσία οφείλονται σε καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία.
Πόσο σύντομα εμφανίζονται τα συμπτώματα;
Ο χρόνος εμφάνισης συμπτωμάτων ποικίλλει. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά από 10 ημέρες έως 4 εβδομάδες από το τσίμπημα. Η λοίμωξη από Plasmodium vivax και Plasmodium ovale μπορεί να υποτροπιάσει ακόμη και μετά από 4-8 χρόνια.
Προληπτικά μέτρα
Αποσκοπούν στη μείωση του κινδύνου τσιμπήματος από κουνούπια.
Τα κουνούπια που μεταδίδουν την ελονοσία τσιμπούν κυρίως από τη δύση έως την ανατολή του ήλιου. Για το λόγο αυτό συστήνεται: Να προτιμώνται ρούχα με μακριά μανίκια και μακριά παντελόνια. Τα υπνοδωμάτια να φέρουν κουνουπιέρα ή σήτες στα παράθυρα και στις πόρτες. Να χρησιμοποιούνται εντομοκτόνα χώρων (ταμπλέτες, φιδάκια ή σπρέι), ανεμιστήρες, κλιματιστικά και ατομικά εντομοαπωθητικά πριν από τον ύπνο. Η προληπτική λήψη ειδικών φαρμάκων (π.χ. Lariam) από όσους ταξιδεύουν στις χώρες με ελονοσία, πρέπει να γίνεται σε συνεννόηση με τον γιατρό τους.
Ποια είναι η θεραπεία της ελονοσίας;
Η θεραπεία της ελονοσίας (είδος φαρμάκου και διάρκεια χορήγησης) εξαρτάται από το πλασμώδιο που προκαλεί τη λοίμωξη και την περιοχή στην οποία συνέβη η μόλυνση, λόγω της ανθεκτικότητας σε κάποια ανθελονοσιακά φάρμακα. Η θεραπεία εξαρτάται επίσης από την ηλικία, τη σοβαρότητα της κατάστασης του ασθενούς και την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Τα ανθελονοσιακά φάρμακα που χορηγούνται γενικά για την πρόληψη της ελονοσίας περιλαμβάνουν την ατοβακόνη/προγουανίλη, τη δοξυκυκλίνη, τη μεφλοκίνη και τη χλωροκίνη. Η θεραπεία καλό είναι να ξεκινήσει έγκαιρα στα πρώτα στάδια της νόσου πριν αυτή γίνει χρόνια ή εξελιχθεί σε σοβαρή μορφή. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε σχήματα για αυτοθεραπεία είναι: η αρτεμεφέρη/λουμεφανδρίνη, η δι-υδροαρτεμισίνη/πιπερακίνη, η ατοβακόνη/προγουανίλη, η δοξυκυκλίνη, η κινίνη, η κλινδαμυκίνη, η μεφλοκίνη, η πριμακίνη και η χλωροκίνη. Τα άτομα τα οποία εκτίθενται συχνά στο πλασμώδιο της ελονοσίας στις ενδημικές χώρες, σταδιακά αναπτύσσουν μερική ανοσία, δηλαδή δε νοσούν με βαριά συμπτώματα. Η ανοσία αυτή δε διαρκεί για πολύ αν απομακρυνθούν από τις ενδημικές χώρες παραμονής τους, οπότε μπορούν σε νέα μόλυνση από το παράσιτο να νοσήσουν.
Υπάρχει εμβόλιο κατά της ελονοσίας;
Αυτή τη στιγμή δεν κυκλοφορεί εμβόλιο κατά της ελονοσίας. Οι έρευνες όμως για τη δημιουργία εμβολίου βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο και εμβόλια κατά της ελονοσίας αναμένονται να κυκλοφορήσουν προσεχώς.
Ελονοσία και Ορθόδοξος Εξωτερική Ιεραποστολή
Η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής στη Θεσσαλονίκη συγκαταλέγεται στους φορείς που έχουν αναπτύξει μεταξύ των άλλων αξιοσημείωτη δράση στοχεύοντας άμεσα ή έμμεσα και στην καταπολέμηση της ελονοσίας στις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου.
Είναι προφανές ότι στις φτωχές χώρες του Τρίτου Κόσμου η δυνατότητα λήψης μέτρων πρόληψης είναι αρκετά δυσχερής και περιορισμένη καθώς επίσης και η πρόσβαση σε έγκυρη και έγκαιρη θεραπευτική προσέγγιση. Έτσι ένας μεγάλος αριθμός ατόμων νοσεί και παραμένει αβοήθητος παρά την προσπάθειά μας.
Κύρια πηγή: ΚΕΕΛΠΝΟ
Βασίλειος Καραμπατάκης
Καθηγητής Οφθαλμίατρος, Τακτικό μέλος της Αδελφότητας
Ηλίας Νάκος
Στρατιωτικός Οφθαλίατρος
