Στη Ζόμπα, την παλιά πρωτεύουσα του κράτους, έχει χτιστεί μια εκκλησία προς τιμήν των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου. Γεγονός είναι ότι νοιώθουμε συχνά την επέμβαση των αγίων αυτών στην Ιεραποστολή και τις πρεσβείες τους προς τον Τριαδικό Θεό μας.
Πρόσφατα, μάλιστα, είχαμε ένα νέο θαυμαστό γεγονός, που μας έδωσε δύναμη, μας στήριξε στην πίστη και μας έκανε να αγαπούμε και να ευλαβούμαστε περισσότερο τους Αγίους του Θεού, που πάντοτε είναι δίπλα σε όλους μας και μας βοηθούν «σκανδαλωδώς», όπως έλεγε και ένας άγιος άνθρωπος.
Ο Ιερός Ναός των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου, βρίσκεται σε περίβλεπτη θέση, επάνω στον κεντρικό δρόμο, απέναντι από μεγάλο νοσοκομείο. Ο ιθαγενής ιερέας Γεώργιος και εφημέριος του Ναού, αφιερώνει πολλές ώρες μέσα στον Ναό, προσευχόμενος. Έτσι, πολλοί περαστικοί τον βρίσκουν εκεί επάνω στο καθήκον και τη διακονία του, όταν αναζητούν μια στήριξη και μια βοήθεια από τον ουρανό, σε οποιοδήποτε θέμα τους απασχολεί.
Εκείνο το πρωινό ένα ταξί, έφερνε μια άρρωστη μαλαουιανή γυναίκα , που την συνόδευε ο καλοκάγαθος σύζυγός της, από το χωριό της στο νοσοκομείο της πόλης για κάποιο θέμα υγείας. Αλλά ας πάρουμε τα γεγονότα με την σειρά.
Ο ευλαβέστατος π. Γεώργιος με την οικογένειά του
Η κυρία Νέφη, μαλουϊανή γυναίκα γύρω στα 40, είναι παντρεμένη και μητέρα τεσσάρων παιδιών. Και εκείνη και ο σύζυγός της είναι μορφωμένοι. Αυτή εργάζεται στο νοσοκομείο, ενώ ο άντρας της είναι διευθυντής σε σχολείο της περιοχής.
Η γυναίκα ήταν στο χωριό της πολύ άρρωστη με μεγάλο πόνο που κατέβαινε στο στομάχι της και σε άλλα μέρη του σώματός της. Η κατάσταση επιδεινωνόταν και αποφάσισε να πάει στο νοσοκομείο. Μια φωνή όμως ένοιωσε να της λέει: “εάν θέλεις να σωθείς, να πας στην ελληνορθόδοξη εκκλησία και να μην πας στο νοσοκομείο”. Εκείνη το είπε στον σύζυγό της, αλλά εκείνος, παρόλο που πάντοτε την άκουγε, εκείνη την φορά είπε: “Όχι, θα πάμε στο νοσοκομείο και πήρε ένα ταξί και πήγαιναν κατευθείαν για το νοσοκομείο”. Όταν το ταξί περνούσε έξω από την Εκκλησία των Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου, η γυναίκα άκουσε την ίδια φωνή με τα ίδια λόγια: “εάν θέλεις να σωθείς, μπες μέσα σε αυτήν την εκκλησία και μην πας στο νοσοκομείο”. Μόλις συνέβη αυτό, η γυναίκα έχασε τις αισθήσεις της και κατέρρευσε. Όλα έδειχναν να είναι στο τελευταίο στάδιο πριν πεθάνει. Ο σύζυγός της, τότε, αναγκάστηκε να πει στον ταξιτζή να σταματήσει στο Ναό και σχεδόν μισοπεθαμένη έβαλε τη γυναίκα του μέσα.
Μέσα στον Ναό βρήκαν τον ιθαγενή ιερέα Γεώργιο. Ο σύζυγος, εξήγησε στον ιερέα τί έζησαν, από το σπίτι και έξω από τον Ναό, και παρακάλεσε τον Ορθόδοξο ιερέανα προσευχηθεί για την γυναίκα του, που αργοπέθαινε.
Η πρώτη αντίδραση του ιερέα, ήταν να πει, ότι δεν είναι Ορθόδοξη και ότι δεν μπορεί να προσευχηθεί για αυτήν. Ο σύζυγος συνέχισε να τον ικετεύει, για να προσευχηθεί στο όνομα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τότε ο ιερέας λύγισε από τη μεγάλη του αγάπη που έχει για όλους και είπε ότι θα προσευχηθεί, αλλά χωρίς να βάλει πετραχήλι και χωρίς να ακουμπήσει τη γυναίκα με το πετραχήλι του, αφού δεν είναι Ορθόδοξη. Έτσι και έκανε.
Ο ιερέας προσευχήθηκε για αρκετή ώρα με όλη του την καρδιά και ξαφνικά η γυναίκα σηκώθηκε, πλήρως θεραπευμένη από μισοπεθαμένη που ήτανε.
Η ευγνωμοσύνη τους ήταν απερίγραπτη! Έφυγαν δοξολογώντας τον Θεό, μα την Κυριακή το πρωί ήταν και οι δύο πάλι στην εκκλησία. Αφού τελείωσε η Θεία Λειτουργία, ομολόγησαν σε όλους το θαύμα που τους έγινε και είπαν με έμφαση: εμείς από τώρα ανήκουμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία και όταν αποφασίσει ο ιερέας μετά την κατήχηση να μας βαπτίσει, είμαστε έτοιμοι. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι εδώ είναι η μόνη αληθινή πίστη και ότι ο Τριαδικός Θεός μάς κάλεσε ιδιαιτέρως σε αυτή την Πίστη και θα είμαστε αιωνίως ευγνώμονες.
Όταν ο π. Γεώργιος μάς τα είπε όλα αυτά, θαυμάσαμε την άπειρη αγάπη του Θεού, που θαυματουργεί επάνω στα ταπεινά πλάσματά Του και που ελκύει έτσι στο να γνωρίσουν την Μία, Αγία, Αποστολική, Εκκλησία Του.
Ακόμη θαυμάζουμε πόσο προσεκτικός είναι ο ιθαγενής ιερέας και πόσο σέβεται τους κανόνες της Εκκλησίας μας, που λένε να μην έχουμε συμπροσευχές με αλλόδοξους, με άλλες ομολογίες, να μη δίνουμε τα Μυστήρια και να μη βάζουμε πετραχήλι σε ανθρώπους που δεν έχουνε μπει μέσα στην κολυμπήθρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ακόμη και εάν η αγάπη νικάει, πάλι δεν προδίδουμε την Πίστη μας, όπως απέδειξε και ο π. Γεώργιος, και ειδικά στα δύσκολα και μπερδεμένα χρόνια που ζούμε, μας εντυπωσιάζει ο ζήλος του και ο ενθουσιασμός του να τηρεί κατά γράμμα την Παράδοση των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας.
Κατά την ταπεινή μας γνώμη, είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτη η στάση του ιθαγενούς κληρικού, που γνώρισε την Ορθοδοξία μόλις 8 χρόνια πριν, και όμως τελεί ταπεινά το έργο του και δίνει ένα πολύ καλό παράδειγμα σε εμάς που γεννηθήκαμε μέσα στην Ορθοδοξία και που μερικές φορές νοιώθουμε “υπέρ του δέοντος” αυτοπεποίθηση να παραβιάζουμε τους κανόνες των Αγίων Πατέρων, της Ιεράς Παράδοσης και των 7 Οικουμενικών Συνόδων.
Όπως, επίσης, αξιομνημόνευτη είναι και η αρετή της ταπεινοφροσύνης του ιερέως, που τα πάντα τα αποδίδει στον Τριαδικό Θεό και όλα τα εξομολογείται στον πνευματικό του και καλύπτεται έτσι από πειρασμούς και εκ των δεξιών και εκ των αριστερών.
Ανάμεσα σε άλλα, μας διηγήθηκε και το παρακάτω. Κάποιος γνωστός του, Ορθόδοξος ενορίτης του, έχασε το κινητό του και στεναχωρήθηκε πάρα πολύ. Τότε, πήγε στον ιερέα και τον παρακάλεσε να κάνει προσευχή για το θέμα του και ο π. Γεώργιος έπεσε στα γόνατα και παρακαλούσε γι’ αυτό το μικρό θέμα. Βέβαια, η αγάπη δεν ξεχωρίζει μικρά ή μεγάλα θέματα. Η αγάπη πάντα θέλει να ανακουφίζει τον πλησίον σε ό,τι τον απασχολεί. Το αποτέλεσμα ήταν ότι κάποιος, πολύ βιαστικά, πέρασε από το σπίτι που είχε χαθεί το κινητό και με γρήγορες κινήσεις το έβγαλε από την τσέπη του, το πέταξε στην βεράντα και εξαφανίστηκε. Κάποιος τον ανάγκασε να το κάνει αυτό! Οι προσευχές έχουν πολλή δύναμη και μπορούν να νικήσουν ακόμα και πάθη, να κάνουν κλέφτες να επιστρέφουν πράγματα, ακόμα και –αυτό είναι το κυριότερο– να κάνουν ανθρώπους να βρίσκουν και να πιστεύουν στην Αγία Ορθόδοξο πίστη. Τέτοιες εμπειρίες, έχουμε πολλές εδώ. Φανταστείτε λοιπόν τη χαρά του ενορίτη, που βρήκε το χαμένο του κινητό στη βεράντα του σπιτιού του. Και φυσικά με χαρά έτρεξε να ευχαριστήσει τον Θεό και τον ιερέα Του για την γρήγορη απάντησή του στο θέμα που τον απασχολούσε…
Αδελφοί, η πίστη μας η Ορθόδοξη είναι ζωντανή, αληθινή και μοναδική! Ας την κρατήσουμε σαν “κόρη οφθαλμού” και ας μην ολιγοπιστούμε.
Μόνο ο Χριστός σώζει! Και μόνο αυτούς που ζητούν ταπεινά την σωτηρία τους.
Κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως στο όρος Θαβώρ του Κυρίου Ιησού Χριστού, η Εκκλησία μας πανηγυρίζει, οι ουρανοί αγάλλονται, οι καρδιές των πιστών ευφραίνονται και η κτίση αναγνωρίζει τον Δημιουργό της. Ο Χριστός, παρ’ όλο το όνομα της εορτής, δεν μεταμορφώθηκε, δεν άλλαξε πρόσωπο. Απλώς ανέδειξε ένα μέρος της θεϊκής Του φύσης και πάλι όχι όλο∙ μόνο τόσο όσο θα ωφελούσε τους μαθητές και δεν θα τους έκανε να χαθούν από προσώπου γης, ατενίζοντας ολόκληρη τη Θεία Τελειότητα. Διότι, όπως αναφέρει η Παλαιά Διαθήκη «ουδείς όψεται το πρόσωπό μου και ζήσεται» (Εξ. 33,20). Ακόμη κι αυτός ο θεόπτης Μωυσής αντίκρισε μόνο την οπίσθια πλευρά του Θεού και όχι το πρόσωπό Του.
Η Μεταμόρφωση συνέβη για ν’ αποδειχθεί ότι «ζει Κύριος» κι ότι ο Χριστός δεν είναι μόνο ένας μεγάλος διδάσκαλος με αψεγάδιαστη διδαχή, ένας σπουδαίος προφήτης, ένας θαυματουργός άνθρωπος ή έστω ο εκπρόσωπος, ο εκλεκτός του Θεού, αλλά ο ίδιος ο Τριαδικός Θεός, όπως οι πατέρες δογματίζουν: «άμα Πατήρ, άμα Υιός, άμα Πνεύμα Άγιον». Ο Κύριος αποκαλύπτει τη Θεότητά του, βοηθώντας τους μαθητές να κατανοήσουν τους λόγους Του: «ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα», «ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί ἐστι»(Ιω.14,9) και το «ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν» (Ιω.10,30). Τις φράσεις αυτές τις είχε συμπεριλάβει στη διδασκαλία Του, αλλά αυτές- όντας ανθρωπίνως ακατάληπτες – αντί να εγείρουν την πίστη των μαθητών, τους είχαν μάλλον σκανδαλίσει. Έτσι, δείχνοντάς τους ένα μέρος του θεϊκού Του μεγαλείου, ήθελε να ασφαλίσει την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό Του και να τους βοηθήσει να υπερπηδήσουν την λογική τους, εισχωρώντας στην υπέρλογη, θεϊκή συχνότητα του σχεδίου του Θεού, κάτι που -δυστυχώς- μέχρι και τον θάνατό Του δεν μπόρεσαν να καταφέρουν.
Λίγο πριν το σπουδαίο γεγονός της Μεταμορφώσεώς Του, ο Σωτήρας είχε προείπει για πολλά μαρτύρια που θα υφίσταντο τόσο ο ίδιος όσο και οι δικοί Του άνθρωποι, οι μαθητές Του. Είχε προφητέψει για τον εαυτό Του «ὅτι δεῖ αὐτὸν ἀπελθεῖν εἰς ῾Ιεροσόλυμα καὶ πολλὰ παθεῖν ἀπὸ τῶν πρεσβυτέρων καὶ ἀρχιερέων καὶ γραμματέων καὶ ἀποκτανθῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐγερθῆναι»(Ματθ. 16,21) και στους μαθητές Του είχε διδάξει το «εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι. ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ᾿ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν» (Ματθ. 16,24-25). Κι έπρεπε να τα γνωρίζουν όλα αυτά. Ο Ιησούς μόνο αληθινός μπορούσε να είναι μαζί τους. Δεν τους άφησε όμως αβοήθητους στη φουρτούνα που τα παραπάνω λόγια ξεσήκωσαν στην ψυχή τους. Τους ενθάρρυνε, κάνοντάς τους κοινωνούς της δόξας Του στην επίγεια ζωή, ώστε να μην υποφέρουν μελλοντικώς ούτε για τον δικό τους θάνατο, ούτε για τον θάνατο του Κυρίου1, όπως επισημαίνει ο Ιερός Χρυσόστομος. Τους στήριξε για να στηρίξουν αργότερα αυτοί τα έθνη. Το θεϊκό έρεισμα που τους χάρισε διαλαλεί ευφρόσυνα ο Πέτρος στο αποστολικό ανάγνωσμα της εορτής: «Οὐ γὰρ σεσοφισμένοις μύθοις ἐξακολουθήσαντες ἐγνωρίσαμεν ὑμῖν τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ δύναμιν καὶ παρουσίαν, ἀλλ᾿ ἐπόπται γενηθέντες τῆς ἐκείνου μεγαλειότητος. λαβὼν γὰρ παρὰ Θεοῦ πατρὸς τιμὴν καὶ δόξαν »(Β΄Πετρ. 1,16-17). Αυτό διακηρύττει εύστοχα και μελωδικά και το Κοντάκιο της εορτής: «Ἐπὶ τοῦ ὄρους μετεμορφώθης, καὶ ὡς ἐχώρουν οἱ Μαθηταί σου τὴν δόξαν σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐθεάσαντο, ἵνα ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον, τῷ δὲ κόσμῳ κηρύξωσιν, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ἀληθῶς, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα»(Κοντάκιο Μεταμορφώσεως). Είναι πρώτη φορά που, σύμφωνα με τον μακαριστό καθηγητή της Καινής Διαθήκης, «αξιώνονται τα ανθρώπινα μάτια να αντικρύσουν την δόξα της θεότητας»2. Έκτοτε, αυτό που είδαν τα μάτια έγινε το διαλάλημα της γλώσσας των αποστόλων και των διαδόχων τους ανά τους αιώνες.
Ωστόσο, παρ’ όλη την αποκάλυψη της δόξας της Θεότητάς Του, οι μαθητές συνεχίζουν ν’ αντιμετωπίζουν τον Ιησού ως άνθρωπο. Παρά τον συγκλονισμό που βιώνουν, ο νους τους μένει πεισματικά προσκολλημένος στα γήινα. Και αυτό αποδεικνύεται από τα λεγόμενα του Πέτρου∙ «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπε τῷ ᾿Ιησοῦ· Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι· εἰ θέλεις, ποιήσωμεν ὧδε τρεῖς σκηνάς, σοὶ μίαν καὶ Μωσεῖ μίαν καὶ μίαν ᾿Ηλίᾳ» (Ματθ. 17,4). Ο κορυφαίος μαθητής, έχοντας ήδη αντικρύσει τη δόξα του αποκεκαλυμμένου Θεού, τον δεύτερο Ήλιο που άναψε δίπλα του, νοιαζόταν για το πού θα μείνουν, πώς και με ποιον τρόπο θα επιβιώσουν στο όρος Θαβώρ, αντιμετωπίζοντας τον Μωυσή, τον Ηλία και τον Ιησού σαν να ’χαν ανάγκη κατοικίας. Γι’ αυτό και ο Ευαγγελιστής Λουκάς σημειώνει για τον Πέτρο: «μὴ εἰδὼς ὃ λέγει» (Λκ. 9,33). Είχε άραγε ανάγκη ο Μωυσής ή ο Ηλίας που δε γνώρισε θάνατο ή -πόσο μάλλον- είχε ανάγκη πού θα μείνει ο αποκαλυφθείς Θεός, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός; «Τι είναι αυτά που λες, Πέτρε;» αναφωνεί ο Χρυσόστομος «δεν διαχώρισες πριν λίγο τον Κύριο από τους δούλους; Πάλι τον κατατάσσεις μεταξύ των δούλων;» και συνεχίζει: «Βλέπεις πόσο πολύ ατελής πνευματικά ήταν ο Πέτρος πριν από την σταύρωση του Χριστού; Διότι μολονότι ο Πατήρ του αποκάλυψε τα περί του Χριστού, αλλά όμως δεν κατείχε διαρκώς την αποκάλυψη και γι’ αυτό συγκλονίστηκε από την αγωνία»3.
Μακαρίζουμε το πνεύμα θυσίας, διακονίας, ενθουσιασμού και αγάπης του Αποστόλου, αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσε να συλλάβει πλήρως τη θεότητα του Δασκάλου του. Όχι μόνο δεν έλαβε απάντηση αλλά -όπως διηγείται ο Ευαγγελιστής- πριν ακόμη τελειώσει το σκεπτικό του, «ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος, ἰδοὺ νεφέλη φωτεινὴ ἐπεσκίασεν αὐτούς, καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῆς νεφέλης λέγουσα· οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε· καὶ ἀκούσαντες οἱ μαθηταὶ ἔπεσον ἐπὶ πρόσωπον αὐτῶν καὶ ἐφοβήθησαν σφόδρα» (Ματθ. 17,5-6). Τι φοβερό! Τι πιο συγκλονιστικό; Δεύτερη αποκάλυψη. Ακούγεται η φωνή του Θεού Πατέρα! Έχουμε κατά τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και Θεοφάνια4!
Στ’ αλήθεια, τι άλλο θα περίμεναν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης που βρίσκονταν στο όρος, για να βεβαιωθούν για την θεότητα του Ιησού; Μόλις φτάνουν στο όρος, ο Κύριος -ο ταπεινός κατά τα άλλα διδάσκαλός τους- αποκαλύπτει τη θεότητά Του, λάμποντας όπως ο ήλιος. Μπρος στα έκπληκτα μάτια τους, αντικρίζουν δύο εξέχουσες προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης, που επιβεβαιώνουν με την παρουσία τους ότι ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας που προφητεύεται στην Παλαιά Διαθήκη. Το γεγονός λαμβάνει ως μάρτυρες τους μαθητές από τη γη, τον Ηλία από τον ουρανό και τον Μωυσή από τον άδη5. Η μαρτυρία τους επισφραγίζεται από τη φωνή του Θεού Πατέρα ο οποίος επαναλαμβάνει τα λόγια που χρησιμοποίησε τη στιγμή της βαπτίσεως του Ιησού από τον Ιωάννη: «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα»(Ματθ. 3,17).
«Η φωνή του Πατρός «ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός» αποκαλύπτει ότι ο υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα. Ενισχύει την ομολογία του Πέτρου ότι ο Ιησούς είναι «ο Χριστός ο υιός του Θεού του ζώντος»(Ματθ. 16,6). Η μαρτυρία αυτή εκφράζει την θεολογική και δογματική αποκάλυψη, συνιστά την ορθοδοξία, τι να πιστεύουμε δηλαδή για τον Χριστό»6.
Στη συνέχεια, το πρώτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος κάνει και μια προσθήκη. Για πρώτη φορά στην Καινή Διαθήκη, δίνει στους μαθητές που βρίσκονται στο όρος -και κατά συνέπεια σε όλους όσοι θέλουμε να είμαστε μαθητές Εκείνου, του Αποκαλυφθέντος Θεού- μια συμβουλή/εντολή: «αὐτοῦ ἀκούετε·»(Ματθ. 17,5). Μία εντολή που οφείλουν να εφαρμόζουν και ταυτόχρονα να διδάσκουν οι ιεραποστολικώς εργαζόμενοι άνθρωποι.
«Το παράγγελμα συνιστά, συμπληρωματικά, την πρακτική και ηθική αποκάλυψη, την ορθοπραξία· πώς να εφαρμόζουμε στην καθημερινή μας ζωή την πίστη. Η ορθοδοξία και η ορθοπραξία συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους, ώστε η μία αποτελεί βασική προϋπόθεση της άλλης»7.
Ο Θεός Πατέρας μας προτρέπει να υπακούμε στον Υιό Του και αυτή η θεία εντολή είναι η πιο απλή∙ δεν χωράει ερμηνείες και παρερμηνείες, είναι η πλέον κατανοητή και εύστοχη: Η υπακοή στον Αλάνθαστο, στον Αψεγάδιαστο, στον Αναμάρτητο, στην Πηγή της σοφίας, της σύνεσης και της αλήθειας. Η υποταγή στον Αρχηγό της ζωής, στον Δημιουργό του σύμπαντος, στον Διοικητή της Φύσης, στον Ζωντανό Θεό.
Ναι! Ω, ναι, αδελφοί μου! Το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος βροντοφωνάζει πως ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι ο Ζων Θεός! Ζει στην Παλαιά Διαθήκη, όπως αντλείται από τα συγκλονιστικά θαύματα που συνόδευαν το περιούσιο λαό και τις επαληθευμένες προφητείες. Ζει στην Καινή Διαθήκη, όπως φανερώνεται από τα «σημεία» του Ναζωραίου και κυρίως από το σημείο των σημείων, την Ανάσταση, που τόσο πολεμήθηκε και ποτέ δε νικήθηκε. Ζει στην εκκλησιαστική ιστορία, όπου μέσα στις τρικυμίες και τους πειρασμούς, το πλήθος των αιρέσεων, τις πολιτικές πιέσεις και τα συμφέροντα, η Εκκλησία ως σώμα του ζώντος Χριστού συνεχίζει αλώβητη την πορεία της μέσα στην ιστορία. Ζει στις μέρες μας στη ζωή των Αγίων, που ο καθένας με τον δικό του τρόπο -σύμφωνο πάντα με την Αγία Γραφή- λάμπει στον ουρανό της Θεία Δόξης ως αστέρι φωτεινό στο δρόμο μας προς τον Σωτήρα. Τέλος, ζει Κύριος στη λειτουργική και μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας, από την οποία αντλούμε τη ζωή της αιωνιότητας. Αν βιώσουμε τα παραπάνω τότε και εμείς – λόγω και έργω – θα αναδεικνύουμε τη θεϊκή Του ιδιότητα και τη λυτρωτική Του ικανότητα.
Ο ξεπεσμένος άνθρωπος, όλος βουτηγμένος στην αμαρτία, δεν είχε πια τη δυνατότητα να ατενίσει τον ουρανό. Είχε ξεχάσει από πού ήρθε, είχε προδώσει το κατ’ εικόνα, είχε χάσει το καθ’ομοίωσιν, είχε μείνει σκέτη γη… Κι ήρθε Εκείνος που τον έπλασε, Εκείνος που τον αγάπησε. Πήρε τη σάρκα του κι έζησε κοντά του για να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα νερά της ύπαρξής του… να τον βοηθήσει να κοιτάξει και πάλι ψηλά, όπως γλαφυρά σημειώνει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Τη φύση μας, γυμνωμένη λόγω παραβάσεως από αυτή την θεία έλλαμψη και λαμπρότητα, την ελέησε για την ασχημοσύνη ο Λόγος του Θεού και από ευσπλαχνία την έλαβε και την επέδειξε πάλι ενωμένη επισημότερα επάνω στο Θαβώριο όρος στους επίλεκτους μαθητές του, έτσι φανέρωσε, τι ήμασταν κάποτε και τι θα είμαστε δι’ αυτού στον μέλλοντα αιώνα»8, αν αποφασίσουμε να κάνουμε τη ζωή Του ζωή μας και τη ζωή μας ζωή Του καθώς επίσης, αν προσπαθήσουμε να κάνουμε τις ζωές των ανθρώπων ζωή Του και την ζωή Του ζωή των λαών της γης. Αμήν.
Την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού την τιμούμε στις 6 Αυγούστου εκάστου έτους.
Φως εκ Φωτός έλαμψε στον κόσμο με την Ανάσταση του Κυρίου μας! Φως εκ Φωτός έλαμψε κι εδώ, στον ισημερινό της Αφρικής, τόσο μακριά από την πατρίδα. Ο Χριστός ανέστη! Τούτο το κοσμοσωτήριο νέο είναι η αλήθεια, είναι η καλή αγγελία, που ζούμε και μεταφέρουμε. Το Άγιο Φως είναι γεγονός που μας καλεί να δούμε τα πρόσωπα των άλλων με Φως Ζωής κι όχι με τη σκιά του θανάτου. Όπως ο Χριστός μας φανερώθηκε μετά την Ανάσταση, έτσι κι εμείς φανερώνουμε τον Αναστημένο Χριστό, στην άσκηση της αγάπης.
Μόνο κάποιος, που ζει εδώ, μπορεί να καταλάβει πώς είναι να υπάρχεις σε μια κοινότητα νεόφυτη μέσα στον χρόνο, που αναζητά επίμονα να ξεφύγει απ’ την ματαιότητα της παλαιάς πλάνης, στην οποία για αιώνες αλυσοδεμένη υπήρξε. Σε τούτα τα μέρη, το να είναι κανείς Ορθόδοξος είναι πρώτα απ’ όλα επανάσταση ενάντια στον εχθρό της συνήθειας. Όταν λέμε στην Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου, στα μέρη αυτά, τη φράση «ἀποστήσας ἡμᾶς τῆς πλάνης τῶν εἰδώλων», μιλάμε για κάτι καθημερινό, για κάτι που υπάρχει γύρω μας!
Υπό αυτές τις προϋποθέσεις φτάσαμε για μία ακόμη φορά στη γη των Πυγμαίων, μέσα στην χαρά της Διακαινησίμου εβδομάδος. Ποιμαντική επίσκεψη στο βορειότερο άκρο του Κογγό-Μπραζαβίλ, στα σύνορα της χώρας μας με την Λαϊκή Δημοκρατία του Κογγό (πρώην Ζαΐρ) και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Η γαλήνη και η ομορφιά της τροπικής φύσης αποτελεί το πρώτο καλωσόρισμα, μετά τις δύο πτήσεις που απαιτούνται από την έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως ως εδώ. Ύστερα από ένα σύντομο προσκύνημα στον Ιερό Ενοριακό Ναό Τιμίου Προδρόμου-Αγίου Νικολάου, που συμπλήρωσε έναν χρόνο ζωής από την ανέγερση και τον εγκαινιασμό του, τρέξαμε με καρδιά παλλομένη από ενθουσιασμό στην όχθη του ποταμού Οubangui. Οι είκοσι δύο κατηχούμενοι ανέμεναν το Άγιο Βάπτισμα! Ο Χριστός διαχρονικώς εντέλλεται: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν· καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 28:19-20).
Μέλη των δύο κυρίαρχων φυλών του βορρά, Πυγμαίοι και Μπαντού, δέχονται το Άγιο Φώτισμα στα νερά του δικού τους ποταμού, που γίνεται ο δικός τους Ιορδάνης! Δοξασμένο το Πανάγιο Όνομα του Τριαδικού Θεού! «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Αγίου Πνεύματος»
Μα το βάπτισμα δεν είναι παρά η αρχή της πνευματικής και λυτρωτικής πορείας, που οι νεοφώτιστοι σήμερα ξεκινούν. «…διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν»΄! Σειρά έχει η διαρκής διδαχή, ο ευαγγελισμός των πιστών και η εφαρμογή των Ευαγγελικών επιταγών στην καθημερινότητα, η «καλή αλλοίωση» προς συγκρότηση χριστοφόρων προσωπικοτήτων.
Έτσι, το πρωί της Κυριακής του Θωμά, τελέσαμε την Θεία Ευχαριστία στον νεόδμητο Ναό, γενόμενοι σύσσωμοι και σύναιμοι αδελφοί του Δεσπότου Χριστού, παλαιότεροι και νεοφώτιστοι Ορθόδοξοι! Και με τούτη τη δύναμη της ενότητος στην Ανάσταση, σπεύσαμε στον οικισμό των αδελφών μας των Πυγμαίων, μέσα στο τροπικό δάσος, στην δική τους πατρώα γη.
Οι Πυγμαίοι είναι άνθρωποι ευγενείς. Αν και τα παλαιότερα χρόνια απέφευγαν συστηματικά την επαφή ιδιαιτέρως με τους λευκούς, αφού είχαν υποφέρει από αυτούς κατά τα έτη της αποικιοκρατίας, είναι κοινωνικοί με αξίες, αρχές αλλά και μυστικά της φυλής που διαφυλάσσουν με αυστηρότητα, αρνούμενοι συνειδητά να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους και να ενστερνισθούν τον σύγχρονο «δυτικό» τρόπο ζωής. Το όνομα τους το οφείλουν στον Ηρόδοτο (5ος αι. π.Χ.), ο οποίος τους ονόμασε Πυγμαίους (στα γαλλικά Pygmées) επειδή έχουν μικρό σώμα «σαν το μέγεθος μία γροθιάς» (πυγμής στην αρχαία ελληνική γλώσσα). Επίσης, ήταν γνωστοί στους αρχαίους Αιγυπτίους, οι οποίοι τους ονόμαζαν Άκα. Πρόκειται δηλαδή για μία εκ των αρχαιοτέρων ανθρωπίνων φυλών που επιβιώνει έως σήμερα. Θεωρούνται οι καλύτεροι ιχνηλάτες και οι καλύτεροι κυνηγοί στον κόσμο. Συνεπώς, μετακινούνται διαρκώς ακολουθώντας τα κοπάδια των άγριων ζώων, ανάλογα με τις ετήσιες μεταναστεύσεις των θηραμάτων που συντελούνται στην Αφρική κατά την περίοδο των βροχών.
Σε τούτο, λοιπόν, τον λαό έχει ήδη φτάσει το Φως του Χριστού! Αλάτι, σαπούνι, σπίρτα, οδοντόκρεμες και οδοντόβουρτσες, αντιπυρετικά και αναλγητικά ήταν τα ταπεινά μας δώρα, μα η χαρά των αδελφών ήταν μεγάλη, γιατί αυτά χρειάζονται, με αυτά ζουν. Με το αλάτι θα συντηρήσουν το κρέας του κυνηγιού, με το σαπούνι θα πλυθούν, με τα σπίρτα θα μαγειρέψουν, θα φωτισθούν και θα θερμανθούν τις νύχτες, με τα λοιπά είδη θα φροντίσουν την υγεία τους.
Κι αν με τα παραπάνω αγαθά ανακουφίζονται πρακτικώς, με την Θεία Κοινωνία θωρακίζονται πνευματικώς. Αυτό τον σκοπό εξυπηρετεί η σύμφωνα με τον δικό τους παραδοσιακό τρόπο κατασκευή μία καλύβας, η οποία θα είναι το ορθόδοξο «Παρεκκλήσι» του δάσους! Τα πνευματικά μας παιδιά άκουσαν το παρακλητικό αίτημα του Ποιμενάρχη τους πριν από ένα χρόνο και ετοίμασαν τον δικό τους ιερό χώρο, ώστε ο καλός και εργατικός Εφημέριος του βορρά, ο π. Τιμόθεος, να πηγαίνει κάθε μήνα κοντά σε όσους δεν μπορούν για πρακτικούς λόγους να μετακινηθούν προς τον κεντρικό Ενοριακό Ναό, να τελεί την Θεία Λειτουργία εκεί, να κηρύττει διαρκώς τον λόγο του Θεού, να φωτίζει ψυχές «διδάσκων αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ὁ Κύριος ἐνετείλατο ἡμῖν».
Αδελφοί μου,
Ο Χριστός μάς καλεί σε μία τριπλή διαδικασία: αναζήτηση ψυχών και διδαχή της πίστεως (Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη), βάπτιση (βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος) και πιστή εφαρμογή των λόγων Του (διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν)
Και αφού το βάπτισμα έχει συντελεσθεί και η διδασκαλία της πίστεως, η κατήχηση και ο ευαγγελισμός είναι συνεχείς. «Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος». Ναι, Κύριε, αυτός είναι ο τελικός σκοπός μας, η συνάντηση μαζί Σου! Η συνάντηση και η ένωση μαζί Σου, χωρίς διάκριση φυλής, έθνους ή γλώσσας. Ελάτε, αδελφοί, να συνεχίσουμε το Αποστολικό έργο! Όλοι μαζί, ενωμένοι, προσφέροντας έμπρακτα και απλόχερα ο καθένας αυτό που μπορεί να χαρίσει, είτε είναι υλικό αγαθό, είτε πνευματικό δώρημα! Ο Κύριος, «ὁ ἐτάζων καρδίας καί νεφρούς» αναμένει την αγαθή μας προαίρεση!
Ὁ Μακαριώτατος εἰς ὅλας τάς ἐκδηλώσεις εὐχαρίστησε ὅλους τούς παρισταμένους γιά τήν ἀγάπη καί τήν θυσίαν των νά βρεθοῦν κοντά του τήν σημαντική αὐτή στιγμή στήν πορεία τῆς ζωῆς του καί εὐχήθηκε σέ ὅλους κάθε εὐλογία στήν ζωή τους.
Σάββατο 21 Απριλίου 2018. Οι πρώτοι ιερείς της Ιεράς Μητροπόλεως Μεξικού βρίσκονται στην περιοχή του Ιξτάν, ακριβώς στα σύνορα Μεξικού και Γουατεμάλας. Ακριβώς στο στρατιωτικό φυλάκιο της περιοχής υπάρχει ένας χωμάτινος ανηφορικός δρόμος. Το τέλος του δρόμου οδηγεί σε ένα μεγάλο λιβάδι στο οποίο καθηλωμένοι αντικρίζουν τον επιβλητικό και περικαλλή Ιερό Ναό του Τιμίου Προδρόμου, τα εγκαίνια του οποίου επρόκειτο να τελεστούν την επομένη ημέρα. Τα συναισθήματα γίνονται πιο έντονα, όταν οι ιερείς αντικρίζουν πάνω από μια εκατοντάδα πιστών Ινδιάνων Μάγια διαφόρων ηλικιών, να διακονούν για τις τελευταίες ετοιμασίες πριν τη μεγάλη ημέρα, χαμογελαστοί παρά την κούραση, ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη.
Ετσι φτάνουμε στο ευλογημένο πρωϊνό των εγκαινίων. Οι πιστοί Μάγια προσέρχονται από τις γύρω περιοχές. Το δάσος με την οργιώδη βλάστηση αντιλαλεί τις ομιλίες και τη χαρά τους για αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Εκατοντάδες πιστοί Μάγια, οι ιερείς της Ιεράς Μητροπόλεως Μεξικού, εκπρόσωποι του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου της Μητροπόλεως Σικάγου (ο οποίος ανέλαβε όλα τα έξοδα για την αγορά των υλικών κατασκευής του νέου Ναού), αλλά και ευσεβείς πολίτες των Η.Π.Α. και του Παναμά, αναμένουν την έλευση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Μεξικού και Εξάρχου Κεντρώας Αμερικής κ. Αθηναγόρα. Οι πιστοί Μάγια στο άκουσμα ότι ο Μητροπολίτης και πατέρας τους φτάνει εντός ολίγων λεπτών τρέχουν άπαντες σε απόσταση πεντακοσίων μέτρων, για να τον υποδεχτούν. Ο Μητροπολίτης μας φτάνει συνοδευόμενος από τον θεοφιλέστατο Επίσκοπο Σαλάζ κ. Πετρώνιο του Πατριαρχείου Ρουμανίας. Οι πιστοί Μάγια, ένας προς έναν, τον αγκαλιάζουν και παίρνουν την ευχή του. Τα μάτια του Μητροπολίτη και των πιστών Μάγια τρέχουν δάκρυα χαράς.
Στη συνέχεια, πορεύονται ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη στο Ναό για την τέλεση της ακολουθίας των Εγκαινίων και της Θείας Λειτουργίας. Οι στιγμές που βιώνουμε είναι συγκλονιστικές. Οι πιστοί Μάγια συμμετέχουν ενεργά ψάλλοντας μικροί και μεγάλοι τα Κύριε ελέησον, τα Παράσχου Κύριε, τα Αμήν και το Χριστός Ανέστη. Τα θεμέλια του Ναού σείονται από τη δυναμική έκφραση της Ορθόδοξης πίστης τους. Όλοι μας βιώνουμε το εξελισσόμενο θαύμα βλέποντας την Ορθοδοξία να δηλώνει την εκρηκτική παρουσία της και το μεγαλείο της μέσα από τις ταπεινές και αληθινές υπάρξεις των πιστών Μάγια. Οι λέξεις γίνονται μικρές και αδύναμες, για να εκφράσουν το εξελισσόμενο θαύμα της Γουατεμάλας!
Οι στιγμές αυτές θα παραμείνουν για πάντα αποτυπωμένες στις καρδιές των παρευρισκομένων. Πώς να ξεχάσεις τις υπάρξεις των πιστών Μάγια, που παρά την αγρυπνία και την απόλυτη κούραση των τελευταίων ημερών ήταν γεμάτοι ζωντάνια, εκφράζοντας δυναμικά και αγγελικά την πηγή της δυνάμεώς τους, που δεν είναι άλλη από τη χαρη του Τριαδικού Θεού, τον οποίο πιστεύουν ακράδαντα.
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας ακολούθησε ομιλία του Μητροπολίτη, η οποία ενθουσίασε τους πιστούς Μάγια. Ο Μητροπολίτης μας ευχαρίστησε τον εφημέριο του νέου Ναού πατέρα Ευάγγελο Πατά Τουκτούκ. Ο εγκαινιαζόμενος Ναός θα εξυπηρετεί τριάντα δύο κοινότητες. Ο πατέρας Ευάγγελος, όμως, διακονεί εβδομήντα δύο Ορθόδοξα χωριά καλύπτοντας τις ανάγκες των πιστών ακούραστα και με θέρμη. Ο Μητροπολίτης του ευχήθηκε ο Άγιος Θεός να τον ενδυναμώνει στο δύσκολο έργο του και με τη δύναμη του Θεού να αυξάνει το ποίμνιό του παρά τις δυσκολίες και τις στερήσεις, που αντιμετωπίζει συνεχώς. Ο πατέρας Ευάγγελος πήρε τον λόγο και τόνισε ότι οι 1500 άνθρωποι του Ιξτάν σύντομα θα ασπαστούν την ορθόδοξη πίστη ακολουθώντας το παράδειγμα των ήδη 500 Ορθοδόξων Χριστιανών.
Μετά τις ευχαριστίες του Μητροπολίτη μας σε όσους συμμετείχαν στη λαμπρή αναστάσιμη ημέρα των εγκαινίων του νέου Ναού ακολούθησε τραπέζι, το οποίο ετοίμασαν οι πιστοί Μάγια δουλεύοντας όλη τη νύχτα, για να ευχαριστήσουν όλους τους πιστούς. Την επομένη ημέρα, 23 Απριλίου 2018, ο Μητροπολίτης μας με τον επίσκοπο Σαλάζ μετά της συνοδείας του, τους εκπροσώπους του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου της Μητροπόλεως Σικάγου, τους επισκέπτες των Η.Π.Α., του Παναμά και τους ιερείς της Μητροπόλεως Μεξικού, επισκέφτηκαν την κλινική της Μητροπόλεως Μεξικού στο Αγουακάτε της Γουατεμάλας. Εκεί ο Μητροπολίτης μας εξέφρασε τις ευχαριστίες του σε όσους συμμετείχαν στην ίδρυση της κλινικής, τονίζοντας ότι η κλινική εξυπηρετεί όχι μόνο τους κατοίκους των γύρω περιοχών αλλά και μακρινών, εφόσον οι Μάγια της Γουατεμάλας είναι εγκαταλελειμμένοι από την κυβέρνηση αλλά και από την ρωμαιοκαθολική εκκλησία, αν και ήταν η επικρατούσα θρησκεία της Κ. Αμερικής.
Οι κάτοικοι της Γουατεμάλας ελπίζουν και πιστεύουν στο έργο της Ορθόδοξης Μητροπόλεως του Μεξικού. Το έργο τεράστιο, αλλά και οι ανάγκες μεγάλες για την επιτυχή έκβασή του. Ο Μητροπολίτης μας μίλησε για την ανάγκη άμεσης ιδρύσεως κλινικής και στο Ιξτάν. Επίσης αναφέρθηκε στην ανάγκη εκτύπωσης κατηχητικών βιβλίων, την ανάγκη ετοιμασίας νέων ιερέων, λέγοντας ότι οι μισθοί και οι ανάγκες των ιερέων καλύπτονται από τη Μητρόπολη Μεξικού, αλλά και τη μεγάλη ανάγκη ανεγέρσεως νέων ευαγών ιδρυμάτων. Κλεινοντας την ομιλία του, ο Μητροπολίτης μας ευχαρίστησε ολόψυχα την Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής για την ανιδιοτελή αγάπη και συμπαράστασή της στο έργο της Μητροπόλεως Μεξικού, αλλά και όσους συμμετέχουν ενεργά ως μέλη στο εξελισσόμενο θαύμα στην Κεντρώα Αμερική.
Την Κυριακή 14 Οκτωβρίου, στις 10.30 π.μ. σας προσκαλούμε στην αίθουσα της Αδελφότητάς μας (Μακένζυ Κινγκ 6, 546 22 Θεσσαλονίκη) για μια ειδική παρουσίαση για την Ορθόδοξη Ιεραποστολή στην ανατολική και νότια Τανζανία από τον Σεβ. Μητροπολίτη Ειρηνουπόλεως κ. Δημήτριο.
Θα προηγηθεί συνεκκλησιασμός στον παρακείμενο Ιερό Ναό Τιμίου Προδρόμου.
Κρατήστε τώρα θέση για σας και τους φίλους σας, συμπληρώνοντας την παρακάτω φόρμα.
Η Αγιοπνευματοκίνητη Εκκλησία μας – ορθά και για λόγους διδαχής και ασφάλειας -ορίζει μερικές Κυριακές του εκκλησιαστικού έτους να είναι αφιερωμένες στις Οικουμενικές Συνόδους. Στόχος της είναι να προβάλει και να τιμήσει τους Πατέρες που συμμετείχαν σε αυτές κρατώντας ανόθευτη την πίστη μας-χάριτι Θεού-από ποικίλες αιρέσεις και διαστροφές της δογματικής αλήθειας που εκφράζει και εκφράζεται από τη μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο π.Ιωάννης ο Ρωμανίδης, «ο κύριος σκοπός των Οικουμενικών Συνόδων είναι η περί της ορθής πίστεως πληροφορία των κατηχουμένων και πιστών υπό των θεουμένων και καθαιρουμένων πνευματικών ηγετών της Εκκλησίας έναντι μιας εντός της Εκκλησίας αναφυείσης αιρέσεως, ήτις ως αποτέλεσμα θα είχε την καταστροφήν της προς θέωσιν οδήγησιν των πιστών. Δια τον λόγον αυτόν ο θέλων πραγματικώς να υπεισέλθη εις τα πνευματικά μυστήρια των κατά των αιρετικών γραφομένων των Αγίων Πατέρων, οφείλει να διαβάση και να μελετήση και τα περί εν Χριστώ ασκητικά γραφόμενα αυτών».1
Η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε στη Χαλκηδόνα το 451 μ.Χ.2, από το αυτοκρατορικό ζεύγος Μαρκιανό και Πουλχερία. Είχε πολύ μεγάλη σημασία η επίλυση της εκκλησιαστικής αυτής έριδας (αίρεση Μονοφυσιτισμού) τόσο για την ειρήνη του κράτους όσο και για την πορεία της εκκλησίας στο διάβα της ιστορίας. Γι’ αυτό η παρουσία τόσο πολιτικών αρχόντων3 όσο και επισκόπων (630 περίπου) ήταν αυξημένη. Παρευρέθηκαν στις εργασίες της Συνόδου ακόμα και ο αυτοκράτορας Μαρκιανός με τη σύζυγό του4, όλοι οι εκπρόσωποι των πρεσβυγενών πατριαρχείων και μια ισχυρή αντιπροσωπεία του Πάπα Ρώμης5.
Ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή…
Το 448 μ.Χ. υπήρχαν δύο φίλοι· ο Ευσέβιος, επίσκοπος Δορυλαίου, και ο αρχιμανδρίτης Ευτυχής6, ο οποίος ήταν ηγούμενος σε ένα μεγάλο μοναστήρι της Κωνσταντινούπολης και πνευματικός πατέρας πλήθους άλλων κοινοβίων. Σε μια συζήτησή τους διαφώνησαν έντονα όταν ο Ευτυχής ισχυρίστηκε πως μετά την ένωση της ανθρώπινης και της θεϊκής φύσεως του Χριστού, η ανθρώπινη υποχώρησε και επικράτησε η θεία. Επομένως, ο Ιησούς από την σύλληψή του στα σπλάχνα της Παρθένου και μετά, είχε μόνο θεϊκή φύση7 (αυτό πιστεύουν σήμερα οι κόπτες Αρμένιοι, απόγονοι του Ευτυχή). Ο Ευσέβιος προσπάθησε να τον μεταπείσει αλλά ο ηγούμενος ήταν ανένδοτος. Και σαν να μην έφτανε όλο αυτό, κήρυξε την αίρεσή του και σε όλα τα μοναστήρια που ζούσαν υπό την πνευματική του καθοδήγηση μέσω επιστολών8.
Ο Ευσέβιος κατήγγειλε τον Ευτυχή στην ενδημούσα σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως και αυτή με την σειρά της, αφού άκουσε τον αρχιμανδρίτη, διαπίστωσε τις αιρετικές απόψεις του. Ο πρόεδρός της, αρχιεπίσκοπος Φλαβιανός, προσπάθησε να τον μεταπείσει, αλλά δεν τα κατάφερε. Τελικά ο αιρετικός καταδικάστηκε σε καθαίρεση9. Ο Ευτυχής, όμως, είχε άριστες σχέσεις με τον επίσκοπο Αλεξανδρείας Διόσκορο και προπάντων με τον πρωθυπουργό της αυτοκρατορίας Χρυσάφιο, ο οποίος ήταν και πνευματικό του τέκνο10. Τα δυο παραπάνω σημαίνοντα πρόσωπα, για να αποκαταστήσουν τον Ευτυχή, συγκαλούν ένα χρόνο μετά (το 449)11 «ληστρική» (παράνομη) σύνοδο στην Έφεσο, όπου αφενός τον αθωώνουν12 και αφετέρου καταδικάζουν τον Ευσέβιο και τον αρχιεπίσκοπο Φλαβιανό σε καθαίρεση13. Μάλιστα μετά το τέλος των εργασιών της Συνόδου, με την προτροπή των αιρετικών επισκόπων, εισβάλλουν μέσα στον χώρο φανατισμένοι αιρετικοί – μοναχοί και λαϊκοί – και λιντσάρουν τον Φλαβιανό. Ο Άγιος χτυπήθηκε βάναυσα και μετά από τρεις ημέρες άφησε την τελευταία του πνοή14.
Παράλληλα με τη γενική κατακραυγή για τις παρατυπίες της συνόδου της Εφέσου15, τη δολοφονία του Φλαβιανού και την αλλαγή της αυτοκρατορικής εξουσίας, συγκαλείται η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος. Καταδικάζονται ο Διόσκορος, ο Ευτυχής και η αίρεση του Μονοφυσιτισμού και αναγνωρίζεται ως μάρτυρας, ομολογητής και άγιος της Εκκλησίας μας ο αρχιεπίσκοπος Φλαβιανός:«Οἱ Ἀνατολικοὶ καὶ οἱ σὺν αὐτοῖς εὐλαβέστατοι ἐπίσκοποι ἐβόησαν· Ὁ μάρτυς Φλαβιανὸς τὴν πίστιν καλῶς ἐξέθετο. ὁ ἀρχιεπίσκοπος Φλαβιανὸς τὴν πίστιν καλῶς ἐξέθετο»16.
Με αφορμή, λοιπόν, τον τίτλο της Κυριακής – «Μνήμη των Πατέρων της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου» – θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε μερικούς από τους Πατέρες που πρωταγωνίστησαν σε αυτήν.
Οι Άγιοι Μαρκιανός και Πουλχερία, το αυτοκρατορικό ζεύγος
Η Πουλχερία ήταν στην εξορία εξαιτίας της ορθόδοξης στάσης που κράτησε ενάντια στον αιρετικό Θεοδόσιο Β΄17. Όταν ανέλαβαν την εξουσία μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου, πήραν το μέρος των ορθοδόξων και ανέλαβαν όλα τα έξοδα και την οργάνωση για τη σύγκληση της μεγαλύτερης, σε αριθμό επισκόπων, Οικουμενικής Συνόδου. Όρισαν τις αποφάσεις της Συνόδου ως νόμους του κράτους.
Ευσέβιος Επίσκοπος Δορυλαίου
Άξιο απορίας είναι το γεγονός ότι αυτός ο ήρωας των δογματικών νικών και μαχών δεν συγκαταλέγεται στη χορεία των Ομολογητών. Ως λαϊκός – νομικός στο επάγγελμα – διέκοπτε τους ομιλητές την ώρα των κηρυγμάτων τους, όταν αυτοί πρόδιδαν την αλήθεια της πίστεως. Ήλεγξε τις πλάνες του πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νεστορίου και τοιχοκολλούσε διαμαρτυρίες για την πλάνη της διδαχής του. Πληροφόρησε τον Άγιο Κύριλλο έτσι ώστε να αναλάβει εκείνος τη μάχη κατά της αιρέσεως του Νεστορίου και να βγει νικητής18. Αργότερα, ως επίσκοπος, αποκάλυψε την αίρεση του μονοφυσιτισμού. Κινδύνεψε και αυτός στη ληστρική σύνοδο της Εφέσου και έμεινε μέχρι τέλους ένας μάχιμος ομολογητής και φύλακας της ορθοδόξου πίστεως…
Λέων ο Α΄ πάπας Ρώμης και Άγιος της Εκκλησίας μας
Από την πρώτη στιγμή πήρε το μέρος του αρχιεπισκόπου Φλαβιανού, στηλίτευσε την στάση των αιρετικών και απέστειλε πλήθος επιστολών για την υπεράσπιση της ορθοδοξίας. Στη ληστρική σύνοδο της Εφέσου έστειλε μία επιστολή (Τόμος) όπου υπερασπιζόταν τον Φλαβιανό, αλλά δεν επετράπη να διαβαστεί. Πρωτοστάτησε στον αγώνα για τη σύγκληση της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, έστειλε εκπροσώπους, οι οποίοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις εργασίες της και χάρη σε αυτόν επιβίωσε η ορθοδοξία.
Άγιος Φλαβιανός
Στην αρχή δεν ήθελε να πάρει μεγάλες διαστάσεις η έριδα. Έτσι, έκανε τα πάντα για να συνετίσει τον αιρετικό Ευτυχή. Στη ληστρική σύνοδο είχε την δυνατότητα να αρνηθεί τις απόψεις του και να γλυτώσει. Προτίμησε όμως την Ορθοδοξία και το μαρτύριό της…
Άγιος Ανατόλιος
Εκλέχτηκε πατριάρχης από τη ληστρική σύνοδο και ήταν πνευματικό παιδί του αιρετικού Διοσκόρου19. Ωστόσο, επέλεξε να υπηρετήσει το δίκαιο και την ορθόδοξη πίστη και πρωτοστάτησε στην σύγκληση της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου.
Τέλος, ο Άγιος Ιουβενάλιος επίσκοπος Ιεροσολύμων
Πήρε μέρος στην ληστρική σύνοδο, αλλά είχε το θάρρος να ομολογήσει το λάθος του και να συνεχίσει να υπηρετεί την εκκλησία. Ήταν ένα από τα σπουδαιότερα πρόσωπα της Δ΄ Οικουμενικής συνόδου, όχι μόνο επειδή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στις εργασίες της, αλλά κυρίως διότι είχε το σθένος να αλλάξει την άποψή του και να στραφεί προς τους Ορθοδόξους, σε αντίθεση με τους περισσότερους επίσκοπους οι οποίοι παρέμειναν εγωιστικά στην πλάνη τους.
Δόγμα και Ιεραποστολή
Με αφορμή την εορτή και τα τιμώμενα από την Εκκλησία πρόσωπα – τα προαναφερθέντα αλλά και το σύνολο των συμμετεχόντων στην Αγία Σύνοδο – θα ασχοληθούμε με τον σύνδεσμο ορθοδόξου Δόγματος και Ιεραποστολής.
Τι είναι τα δόγματα και ποια η σχέση τους με την Ιεραποστολή;
Τα δόγματα είναι οι αλήθειες της πίστεώς μας. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο π. Ιωάννης ο Ρωμανίδης: «Τα δόγματα της Ορθοδόξου πίστεως είναι η υπό των Πατέρων Συνοδική κατοχύρωσις της ήδη αποκαλυφθείσης την Πεντηκοστήν και εν Χριστώ και τοις μυστηρίοις Αυτού υπαρχούσης πάσης αληθείας της υπό του Παναγίου Πνεύματος εις τους θεουμένους διδαχθείσης. Η διατύπωσις των δογμάτων υπό των Πατέρων είναι έκφρασις και κατοχύρωσις της εν Χριστώ μυστηριακής ζωής των θεουμένων και πιστών και ουδόλως διαφέρει το εκφρασθέν δια της διατυπώσεως ταύτης από το δόγμα της Αγίας Γραφής»20. Επομένως, πρόκειται για τις αποκεκαλυμμένες αλήθειες της πίστεώς μας που πηγάζουν από την Αγία Γραφή, ερμηνεύονται από τους φωτισμένους Πατέρες της Εκκλησίας μας και κατοχυρώνονται από τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων.
Κατά ανάλογο τρόπο εκφράζεται και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στην ομολογία του για τις Οικουμενικές και τοπικές συνόδους: «Ασπαζόμαστε όλες τις με την χάρη του Θεού συναθροισθείσες κατά καιρό και τόπο αγίας συνόδους για βεβαίωση της ευσεβείας και της ευαγγελικής πολιτείας»21. Παραδεχόμαστε, δηλαδή, τις συνόδους που ακολούθησαν, εμπνεύστηκαν και στηρίχθηκαν στις αρχές του Ευαγγελίου. Το ιερό Πηδάλιο δε, αντιστρέφει τα λόγια του Αγίου Γρηγορίου ενισχύοντας τη σημασία τους: «Τὰς γενομένας συνόδους, ἡ εὐσεβής πῖστις κυροῖ, καὶ πάλιν, ἡ τῶν δογμάτων ὀρθότης κρίνει τὰς συνόδους»22. Κατά το Πηδάλιον, αυτό που βεβαιώνει εάν οι Σύνοδοι ορθοδοξούν είναι η αποδοχή τους από το σώμα του Χριστού, το ποίμνιο δηλαδή που καθοδηγείται από το Άγιο Πνεύμα και, φυσικά, το αν οι αποφάσεις τους εκφράζουν με ακρίβεια τη διδαχή της Εκκλησίας του Χριστού.
Το δόγμα έχει αναμφισβήτητα καθοριστική σημασία στην εν Χριστώ ζωή. Αν μερικοί ισχυρίζονται πως για να φτάσει κανείς στην τελείωση και στη σωτηρία αρκούν τα καλά έργα και η αγιότητα του βίου, ανεξάρτητα από την αποδοχή ή μη των δογμάτων της ορθοδόξου πίστεως, ας ακούσουν τον ιερό Χρυσόστομο που συμβουλεύει: «Οὐδέν ὄφελος βίου καθαροῦ, δογμάτων διεφθαρμένων. Ὥσπερ οὖν οὐδέ τοὐναντίον, δογμάτων ὑγιῶν, ἐὰν βίος ῇ διεφθαρμένος»23. Και αλλού υπογραμμίζει: «Εἴ μὲν δόγμα ἔχει διεστραμμένον κὰν ἄγγελος ῇ, μή πειθοῦ. Εἰ δὲ ὀρθὰ διδάσκει, μὴ τῷ βίῳ πρόσεχε, ἀλλὰ τοῖς ρήμασιν καὶ ἀνάμενε τὸν κριτήν»24. Συνεπώς, είναι αδύνατον να έχουμε ιεραποστολική δραστηριότητα χωρίς να παραδίδουμε στους αδελφούς μας ανόθευτο το ορθόδοξο δόγμα· ιεραποστολή είναι η προσφορά της αληθινής πίστεως, της μοναδικής που οδηγεί στην σωτηρία.
Στο αποστολικό ανάγνωσμα της εορτής – στο 3ο κεφάλαιο, στίχοι 8 με 11- ο θεσπέσιος Παύλος συμβουλεύει τον Τίτο: «πιστὸς ὁ λόγος, καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι, ἵνα φροντίζωσιν καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες θεῷ. ταῦτά ἐστιν καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις· μωρὰς δὲ ζητήσεις καὶ γενεαλογίας καὶ ἔρεις καὶ μάχας νομικὰς περιΐστασο, εἰσὶν γὰρ ἀνωφελεῖς καὶ μάταιοι. αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει, ὢν αὐτοκατάκριτος». Εδώ, με τη λέξη «ἔρεις» ο απόστολος εννοεί τις φιλονικίες με τους αιρετικούς, «για να μην κουραζόμαστε στα χαμένα, όταν δεν υπάρχει κανένα κέρδος, αφού το τέλος τους είναι το τίποτε. Γιατί, όταν κάποιος είναι διεστραμμένος και προδιατεθειμένος, να μην αλλάξει καθόλου τη γνώμη του, ό,τι και αν γίνει, για ποιο λόγο να κουράζεσαι άσκοπα, σπέρνοντας επάνω σε πέτρες, ενώ έπρεπε να διαθέτεις τον καλό αυτόν κόπο στους δικούς σου, μιλώντας σ’ αυτούς για την ελεημοσύνη και τις άλλες αρετές; Πώς λοιπόν λέγει αλλού, «μήπως τους δώσει ο Θεός μετάνοια», και εδώ, «τον αιρετικό άνθρωπο μετά την πρώτη και τη δεύτερη νουθεσία άφησε τον, γνωρίζοντας ότι έχει διαστραφεί αυτός και αμαρτάνει, καταδικάζοντας έτσι ο ίδιος τον εαυτό του»; Στην πρώτη περίπτωση μιλάει γι’ αυτούς που έχουν κάποια ελπίδα για διόρθωση και γι’ αυτούς που έχουν αντίθετη γνώμη. Όταν όμως είναι φανερός και γνωστός σε όλους, για κάποιο λόγο αγωνίζεσαι άδικα; Γιατί χτυπάς τον αέρα; Τι σημαίνει «καταδικάζοντας ο ίδιος τον εαυτό του»; Δεν μπορεί δηλαδή να πει, ‘κανείς δε με συμβούλευσε’. Όταν λοιπόν μετά τη συμβουλή ο ίδιος επιμένει, τότε καταδικάζει ο ίδιος τον εαυτό του»25.
Η παραπάνω στάση απέναντι στους πρωτεργάτες των αιρετικών, είτε αυτοί είναι δάσκαλοι της αιρέσεως είτε είναι φανατισμένοι οπαδοί, ισχύει μόνο όταν είναι ακίνδυνοι και δεν επιχειρούν να μεταδώσουν την πνευματική νόσο τους στους υγιείς ή αδιάφορους αδελφούς μας. Προχωρώντας, λοιπόν, ο Άγιος επισημαίνει: «Αν όμως οι αιρετικοί καταστρέφουν άλλους, πρέπει να διαφωνείς και να τους πολεμάς και ν’ αντιστέκεσαι προς αυτούς με πολλή δύναμη και αν βρεθείς σε ανάγκη, βλέποντας άλλους να διαφθείρονται, να μη σιωπάς, αλλά να τους αποστομώνεις, φροντίζοντας έτσι για εκείνους που πρόκειται να καταστραφούν»26.
Ας παρακολουθήσουμε κι έναν όμορφο παραλληλισμό του Ιερού Χρυσοστόμου: «Ο Σαμαρείτης όταν είδε ένα τραυματία που του ήταν εντελώς άγνωστος και δεν είχε καμία σχέση, σταμάτησε και τον ανέβασε στο ζώο του και τον μετέφερε σε ξενοδοχείο και μίσθωσε γιατρό και του έδωσε χρήματα και του υποσχέθηκε και άλλα. Εμείς, αντιθέτως, αν και δεν βλέπουμε ανθρώπους που έπεσαν σε ενέδρα ληστών, αλλά σε ενέδρα μιας ομάδας διαβόλων, και τους πολιορκεί η οργή του, όχι σε έρημο τόπο αλλά στη μέση της αγοράς, εμείς που δεν πρόκειται να ξοδέψουμε χρήματα ούτε να νοικιάσουμε ζώο ούτε να συνοδεύσουμε σε μακρινό δρόμο, αλλά να απευθύνουμε λίγες συμβουλές, διστάζουμε και αλλάζουμε δρόμο και προσπερνάμε απάνθρωπα και χωρίς οίκτο. Πως περιμένουμε με αυτή μας την συμπεριφορά όταν επικαλεσθούμε τον Θεό να μας σπλαχνισθεί;»27.
Σε κάθε περίπτωση απαιτείται πολλή διάκριση. «Όπως το να παραβλέπουμε όσους έχουν ελπίδα για κάποια μεταβολή είναι απόδειξη οκνηρίας, έτσι το να προσπαθούμε να θεραπεύσουμε αυτούς που πάσχουν από ανίατες ασθένειες είναι απόδειξη ανοησίας και της χειρότερης παραφροσύνης. Γιατί έτσι τους κάνουμε θρασύτερους»28. Αν δεν καταλαβαίνουν, να μην ξεχνάμε πως τα περιττά λόγια είναι μεγάλη ζημιά. Ας τους διδάσκουμε με τον τρόπο της ζωής μας. Να προσευχόμαστε για τους πειραζομένους αδελφούς και να έχουμε τη βεβαιότητα πως τον τελευταίο λόγο τον έχει ο Θεός και το σχέδιό Του για την Σωτηρία κάθε ανθρώπου, εάν φυσικά ο ελεύθερος από τον Θεό άνθρωπος το αποδεχτεί και δεν μείνει δέσμιος στα πάθη και τις πλάνες του.
Τούτα τα φωτεινά παραδείγματα, οι Πατέρες της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, οι απόστολοι της εποχής τους, ας μεσιτεύουν για όλους μας. Ας εύχονται, καταρχήν, να μην μπλέκονται άνθρωποι στα δίχτυα των αιρέσεων και, έπειτα, να αναδεικνύει ο Κύριος εργάτες των οποίων ο λόγος να είναι, κατά τον Απόστολο Παύλο, «πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος»,ώστε να καθοδηγούν με ασφάλεια το ποίμνιό Του, την Εκκλησία, και να ευαγγελίζουν τα Έθνη.
Η μνήμη των Αγίων Πατέρων της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου τιμάται τη δεύτερη Κυριακή του μηνός Ιουλίου εκάστου έτους.
Με τη χάρη του Θεού και την ευλογία του Μακαριωτάτου, μετά από πολύ καιρό αξιώθηκα να επισκεφτώ τη γειτονική από την Γκάνα χώρα, που ονομάζεται Ακτή Ελεφαντοστού. Ένα όνομα που μου προκαλούσε ενδιαφέρον και περιέργεια. Γιατί Ελεφαντοστού; Ποιος και γιατί την ονόμασε έτσι;
Ζώντας στη δυτική Αφρική και μελετώντας την ιστορία της περιοχής, ανακάλυψα πως και η Γκάνα είχε και άλλα ονόματα παλιότερα, ονομαζόταν Ακτή Χρυσού και άλλοτε Ακτή Σκλάβων, και εκεί κατάλαβα πως οι αποικιοκράτες τότε, ανάλογα με τα προϊόντα που έπαιρναν από αυτές τις περιοχές, ονόμασαν αυτές τις ακτές και εν συνεχεία τις χώρες.
Και αναλογιζόμουν πόσο διαφέρουμε εμείς οι Ορθόδοξοι από τους αποικιοκράτες! Εκείνοι έπαιρναν ό,τι πολυτιμότερο είχαν αυτοί οι άνθρωποι, εμείς οι Ορθόδοξοι φέρνουμε σε αυτές τις ακτές ό,τι πολυτιμότερο έχουμε, την Ορθοδοξία, και τις ονομάζουμε Ακτές Ορθοδοξίας. Εκείνοι δια της αφαίρεσης, εμείς δια της πρόσθεσης ονομαδοτούμε και χαρακτηρίζουμε ο καθένας εν τέλει την παρουσία του.
Το φετινό Πάσχα το εορτάσαμε στο Αμπιτζάν, την πρωτεύουσα της Ακτής Ελεφαντοστού, και στην εκεί ενορία μας της Αναστάσεως του Κυρίου. Ο πατήρ Ιερεμίας, η «κολόνα το σπιτιού» και εφημέριος του ναού, ήταν μόνος του για πολλά χρόνια, μέχρι το φετινό Πάσχα που απέκτησε δυο καινούριους αδελφούς στην ιερωσύνη, τον πατέρα Σεβαστιανό και τον διάκονο πατέρα Αλβέρτο. Χαρά και ευλογία μεγάλη να έχουμε πλέον δυο ιερείς και έναν διάκο, που καλούμαστε μαζί να κηρύξουμε και να διαδώσουμε την Ορθόδοξη πίστη σε αυτή τη χώρα, όπου η Ορθόδοξη Εκκλησία χαίρει σεβασμού και εκτίμησης από τους άρχοντες αυτής της χώρας αλλά και όλης της Αφρικής, διότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν και είναι πάντοτε μια δύναμη ενότητας και καθαρά ιεραποστολικής παρουσίας, χωρίς καμία ανάμιξη σε θέματα εξουσίας, πολιτικής ή φυλετικής διαφοράς.
Όμως, πλέον είναι άμεση η ανάγκη για ένα νέο ναό στη διπλανή πόλη Αγκμποβίλ, 70 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Αμπιτζάν, όπου υπάρχει μια μικρή κοινότητα χωρίς ναό. Έχουν μόνο μια αχυροκαλύβα που χρησιμοποιείται ως ναός, όταν τελείται η Θεια Λειτουργία, αλλά, όταν πέφτουν οι τροπικές βροχές, διαλύεται και ξαναστήνεται πάλι από την αρχή. Η ύπαρξη ενός χτιστού ναού θα δώσει ώθηση και ανάπτυξη στην κοινότητα αυτή. Ευτυχώς, έχουμε εξασφαλίσει το οικόπεδο από δωρεά ενός πιστού της περιοχής εκείνης και ευχόμαστε ο Θεός να εμφυσήσει στην καρδία ενός πιστού από εσάς, που διαβάζετε αυτό το άρθρο και ενδιαφέρεστε για την ιεραποστολή στην Αφρική, ώστε να πραγματοποιηθεί αυτό το ιερό όνειρο.
Η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής έχει δώσει πολλά δείγματα και παραδείγματα θυσιαστικής προσφοράς για τη δημιουργία νέων Ακτών Ορθοδοξίας σε αυτό το κόσμο, ώστε να βρουν οι άνθρωποι λιμάνι ανάπαυσης, αναψυχής και συνάντησης με το Χριστό. Εύχομαι και προσεύχομαι ο Κύριος μας να σας ευλογεί και να σας χαρίσει κάθε καλό.
