π. Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος: Ο πρώτος ιεραπόστολος του Κονγκό και η θυσία του

Απόσπασμα από την εκδήλωση της Αδελφότητας “Μια Αγιασμένη Πορεία στην Αφρική” στην Αίθουσα Τελετών Α.Π.Θ. (Δεκέμβριος 2019)

Η προσφορά του πατρός Χρυσοστόμου Παπασαραντοπούλου στην ιεραποστολική προσπάθεια του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, αλλά και όλης της Ορθοδοξίας, είναι σημαντική. Η μνήμη του αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπασαραντοπούλου έχει χαραχθεί με ανεξίτηλα γράμματα τόσο στους ουράνιους δέλτους, όσο και στις καρδιές των ευσεβών χριστιανών και κυρίως των Αφρικανών μας αδελφών. Ακόμα όμως, το όνομά του είναι αποτυπωμένο στις καρδιές όλων αυτών που στα πέρατα του κόσμου διακονούν την Ιεραποστολή και τον Ευαγγελισμό των λαών.

Είναι ο θεμελιωτής της Ορθοδόξου Ιεραποστολής στο τότε Ζαΐρ, το σημερινό Κονγκό, για το οποίο και θα μιλήσω. Το Κολουέζι, η Κασέγκα, η Κινσάσα, η Κανάγκα έχουν πολλά να πούνε. Έσπειρε το σπόρο της Ορθοδοξίας στην Ανατολική Αφρική και άφησε την τελευταία του πνοή σπέρνοντας στο κέντρο της Αφρικής, στην καρδιά της Αφρικής, στην Κανάγκα. Ποτίζοντας με τον ιδρώτα και το αίμα του το χώμα της Αφρικής, με τη ζωή του, το παράδειγμά του, το κήρυγμά του, τα γράμματα του και τη θυσία του, έβαλε τα θεμέλια της Ιεραποστολής και έγινε ο οδηγός αυτών που διακονούν στον αγρό της Ιεραποστολής.

Το όραμα της Ιεραποστολής

Καλεί εις βοήθεια όλους. Διευκρινίζει τι είναι ιεραπόστολος και τι είναι ιεραποστολεύς. Και καλεί τη δημιουργία ομάδων σε κάθε τόπο και πόλη όπου βρίσκονται Ορθόδοξοι προς βοήθεια της Ιεραποστολής.

Ο ιεραποστολεύς είναι αυτός που στα μετόπισθεν ενισχύει με διαφόρους τρόπους αυτούς που είναι στην πρώτη γραμμή, που από το στέρημά τους σε χρήματα και χρόνο προσφέρουν τα κατάλληλα εφόδια για να παλέψουν οι διακονούντες στις χώρες όπου αναγγέλλεται Χριστός. Είναι όλοι αυτοί, λέει ο πατήρ Χρυσόστομος, που με τις προσευχές τους προς τον Πανάγαθο Θεό ενισχύουν με ουράνια φτερά τους εργαζομένους στον αμπελώνα του Χριστού.

«Ιεραποστολείς», συνεχίζει ο πατήρ Χρυσόστομος, «είστε όλοι εσείς που σήμερα κηρύττετε στον κόσμο ότι η Εκκλησία είναι κυρίως Ιεραποστολή. Ιεραποστολή στον εαυτό μας ώστε να μορφωθεί μέσα μας ο Χριστός. Ιεραποστολή στους ανθρώπους, τους εγγύς και τους μακράν, ώστε να εφαρμοστεί η εντολή: αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν».

Η πνευματική μόρφωση

Μέσα στο ασκητήριο του Παναγουλάκη, μέσα στο κελί του, γονατιστός στο εικονοστάσι του μπροστά, αντιμετωπίζοντας τους πειρασμούς και τον διάβολο, με υπακοή στον Ηγούμενο και στην Εκκλησία, μόρφωνε μέσα του τον Χριστό και έτσι πρώτα έγινε Ιεραπόστολος του εαυτού του. Έλαβε την χάρη του Αγίου Πνεύματος, ζούσε την αγάπη του Θεού και την σκορπούσε στους γύρω του, χωρίς να φοβάται τίποτα: ούτε την ορφάνια του, ούτε τις δυσκολίες της φτώχειας και της νιότης του, ούτε τους Γερμανούς κατακτητές στην Έδεσσα, ούτε τη βουλγαρική οργάνωση Οχράνα που εργαζόταν για την προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία και τρομοκρατούσε τα χωριά, ούτε τους πολλούς κινδύνους μέσα στην Αφρικανική Ήπειρο. Γι’ αυτό και θυσιαζόταν για τους αδελφούς του, τους εγγύς και τους μακράν.

Η διακονία στην Έδεσσα

Γράφει περί αυτού ο αείμνηστος αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Στράγκας:

«Εις την καιομένην εκείνην ελληνική περιοχή» – εννοεί την Έδεσσα – «εύρον τον αείμνηστον πατέρα Χρυσόστομον Παπασαραντόπουλο, εργαζόμενο με αξιοθαύμαστον δραστηριότητα και μετ’ αυτοθυσίας ιεραποστολικής. Παρά τις δυσμενεστάτες συνθήκες, εις το κεντρικόν αυτό τμήμα της ελληνικής Μακεδονίας, ο πατήρ Χρυσόστομος περιόδευε όλα τα δεινοπαθούντα χωριά, άτινα εφοβέριζε η Οχράνα. Ως ιεροκήρυκας και λειτουργός και κυρίως ως άριστος εξομολόγος, επιτέλεσε πράγματι αξιόλογα επιτεύγματα».

Όταν αργότερα, το 1968, καταδιώκεται αδίκως και παρά πάσαν έννοια δικαίου είτε εκκλησιαστικού είτε πολιτικού ο ενάρετος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Παπαγεωργίου, με τον οποίον είχε υπηρετήσει στην Έδεσσα, σπεύδει από την Αφρική να τον ενισχύσει και να του υπενθυμίσει τον κοινόν αγώνα που έκαναν στην Έδεσσα τα χρόνια της κατοχής. Αξίζει να διαβάσουμε ένα μέρος της επιστολής του:

«Πάσχα 1968. Παναγιώτατε, Χριστὸς Ἀνέστη! Πόνος καὶ λύπη μὲ κατέλαβε ὁλόκληρον καὶ δὲν ἔχω τί νὰ εἰπῶ. Εἴτε δοκιμασίαν, εἴτε ἄλλο τι προβλέπει ὁ οὐράνιος Πατήρ, ἂς εἶναι δοξασμένον τὸ Πανάγιον ὄνομά Του. Σᾶς ἐγνώρισα προικισμένον μὲ ἀρκετὴν ὑπομονὴν καὶ ἀνδρείαν, ὅταν ἀμφότεροι ἐθηριομάχουμεν στὴν ἀλησμόνητον Ἔδεσσαν. Ἐλπίζω μὲ τὴ βοήθεια καὶ τὴ χάρη τοῦ Κυρίου οὔτε τώρα νὰ λιποψυχήσετε».

Το κάλεσμα προς την Αφρική

Μέσα του ο πατήρ Χρυσόστομος άκουγε την φωνή του Θεού που τον καθοδηγούσε. Αυτή η φωνή τον οδήγησε στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Έδεσσα. Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Παπαγεωργίου, ο οποίος είχε διατελέσει τα χρόνια της κατοχής Μητροπολίτης Εδέσσης, μου διηγήθηκε:

«Ἐνῶ λειτουργοῦσα καὶ ἤμουν στὴν πρόθεση καὶ μνημόνευα ὀνόματα, ἀκούω πίσω μου μυστικά “καὶ Χρυσοστόμου ἱερομονάχου”. Γύρισα καὶ εἶδα τὸν πατέρα Χρυσόστομο. Ξαφνιάστηκα. Τὸν ρώτησα: “Πῶς βρέθηκες ἐδῶ; Οἱ δρόμοι εἶναι κλειστοὶ καὶ ἐπικίνδυνοι”. Καὶ μοῦ ἀπήντησε: “Μόλις ἔμαθα τὴν ἐκλογή σου καὶ τὴν τοποθέτησή σου, δὲν μποροῦσα νὰ μείνω πίσω. Ἦρθα νὰ ὑπηρετήσω κοντά σου”».

Είχε αφήσει τον εαυτό του στα χέρια του Θεού και η φωνή του Θεού τον καθοδηγούσε. Αυτή η φωνή τον οδήγησε στην Αφρική.

«Δὲν μποροῦσα νὰ κάνω ἀλλιῶς. Ἡ φωνὴ τοῦ ἀρχηγοῦ καὶ δεσπότου ἡμῶν εἶναι ἐπιτακτικὴ μέσα μου καὶ ἔπρεπε νὰ ὑπακούσω, παρὰ τὶς διαμαρτυρίες πολλῶν ἀγαπητῶν. Ὁ διάγγελος τοῦ Κυρίου προπορεύετο καὶ ἄνοιγε ὅλας τὰς θύρας, ὥστε νὰ μὴν συναντήσω καμίαν σοβαρὰν δυσκολίαν».

Έτσι ξεκίνησε.

Η προετοιμασία για την αποστολή

Δεν άκουσε όλους αυτούς που τον εμπόδιζαν ή τον ειρωνευόταν για την απόφασή του, προφασιζόμενοι την ηλικία και την υγεία του. Ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος προσπάθησε να τον εμποδίσει: «Είσαι μεγάλος και άρρωστος. Θα πεθάνεις εκεί». Και έλαβε από τον πατέρα Χρυσόστομο την απάντηση: «Μνήματα υπάρχουν και στην Αφρική».

Πήγε στα Μετέωρα ένα μήνα. Προσευχόταν να τον φωτίσει ο Θεός τι να κάνει. Κατέφυγε στην Πάτμο να συμβουλευθεί τον Άγιον Αμφιλόχιο Μακρή. Οι συμβουλές των Αγίων έρχονται από το Άγιο Πνεύμα, γιατί έχουν κάνει την καρδιά τους κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος.

Όταν του ανέφερε και ζήτησε τη συμβουλή του, εκείνος τον ενεθάρρυνε και του είπε: «Πόσο θα ήθελα να πήγαινα εγώ στην Αφρική! Το γήρας και η ασθένειά μου με εμποδίζουν. Θα είμαι βάρος και δεν θα ανταποκριθώ στα καθήκοντά μου. Τι κρίμα που εγήρασα! Σε ζηλεύω, πατέρα Χρυσόστομο».

Του έδωσε θάρρος και ο πατέρας Χρυσόστομος έφυγε για την Αφρική.

Η άφιξη στην Αφρική

Το Πάσχα του 1960 επισκέφθηκε διά προσκύνημα τους Αγίους Τόπους. Από εκεί πήγε στην Αλεξάνδρεια για να συναντήσει τον πατριάρχη Χριστοφόρο και να πάρει την ευλογία του για την πραγματοποίηση της αποφάσεώς του να κατέβει στην Ανατολική Αφρική. Ο πατριάρχης τού έδωσε την ευλογία και, με πρόσκληση του κύριου Σούτη από την Αρούσα, ταξίδευσε για την Αρούσα. Εκεί έμεινε για ένα διάστημα μικρό και από εκεί πήγε στην Καμπάλα.

Η αποστολική δράση στο Κονγκό

Θα επικεντρωθώ στην αποστολική δράση του στο Κονγκό. Το 1970 πηγαίνει στην Αίγυπτο και συναντά τον πατριάρχη Νικόλαο στο Κάιρο, ο οποίος τον διορίζει ως ιεροκήρυκα και περιοδεύοντα πνευματικόν, αλλά κυρίως για το έργο της ιεραποστολής στην Ιερά Μητρόπολη Κεντρώας Αφρικής. Φτάνει στο Κολουέζι το Νοέμβριο του 1970, όπου ξεκινά την ιεραποστολική του δράση.

Μετά έξι μήνες, ο Μητροπολίτης Κεντρώας Αφρικής Κυπριανός τον έστειλε στην Κασέγκα, όπου εκεί εργάζεται τόσο στους ομογενείς Έλληνες όσο και στους ιθαγενείς. Από την Κανάγκα οι ιθαγενείς πληροφορήθηκαν ότι ο Ορθόδοξος Ιεραπόστολος βρίσκεται στην Κασέγκα. Η Κασέγκα βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του Κονγκό.

Και εκεί στην Κασέγκα πήγαν επιτροπές και ζήτησαν να πάει να τους μεταφέρει την Ορθοδοξία. Του μήνυσαν ότι ήταν πολλές χιλιάδες.

Τα ταξίδια στην Κινσάσα

Περνά από Κινσάσα το Μάιο του 1971 για πέντε μέρες. Κινσάσα είναι η πρωτεύουσα του Κονγκό. Οι Έλληνες ζήτησαν από τον Μητροπολίτη Κυπριανό να τον κρατήσουν. Ο Μητροπολίτης τον στέλνει για ένα μήνα τον Αύγουστο του 1971 και στις 17 Σεπτεμβρίου επιστρέφει στην Κασέγκα.

Τον Αύγουστο του 1972 αποστέλλεται ξανά από τον Μητροπολίτη Κεντρώας Αφρικής Κυπριανό στο Κολουέζι, επειδή επιμόνως το ζητούσαν οι ιθαγενείς. Στις 7 Αυγούστου αναχωρεί από Κασέγκα κρυφά, γιατί υπήρξαν διαμαρτυρίες από τον κόσμο να μην φύγει, να μείνει εκεί, και πηγαίνει στο Κολουέζι. Στις 13 Αυγούστου, σε αίθουσα σχολείου, κάνει τη Θεία Λειτουργία στη σουαχίλι.

Έκτοτε την τελεί στο χωλ της κατοικίας του, όπου από μακριά, όπως μας γράφει σε γράμματά του, έρχονται πολλοί ακόμη και με τα πόδια.

Το πολιτικό πλαίσιο και οι σέχτες

Στις 31 Δεκεμβρίου του 1971, ο πρόεδρος του Ζαΐρ τότε – της σημερινής δημοκρατίας του Κονγκό – με διάταγμά του απεγόρευσε τη λειτουργία των θρησκευτικών σεκτών. Αυτές ήταν ομάδες έχοντας έναν λαϊκό αρχηγό, τον οποίον αποκαλούσαν πάστορα. Συγκεντρώνονταν σε μια αίθουσα ή χορτοκαλύβα, έψαλλαν, άκουγαν την ομιλία του. Κάθε ένας μπορούσε να κάνει μια τέτοια ομάδα. Αυτό όμως ήταν ανεξέλεγκτο και επικίνδυνο για την ασφάλεια του κράτους. Γι’ αυτό και με το διάταγμά του απεγόρευσε τη λειτουργία των σεκτών, όπως επίσης και των Ιεχωβάδων.

Οι αρχηγοί των σεκτών της Κανάγκας – Αγίου Πέτρου, Καρδιάς του Ιησού, Αγίας Σάρας και των Μυστηρίων – πληροφορήθηκαν την ύπαρξη στο νοτιοανατολικό άκρο του Ζαΐρ, γνωρίζοντας από την ιστορία ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η αρχαιότερη, έσπευσαν με επιτροπές να συναντήσουν τον πατέρα Χρυσόστομο και να τον παρακαλέσουν να έρθει να τους κατηχήσει και να τους μεταφέρει την Ορθοδοξία στην Κανάγκα.

Το κάλεσμα από την Κανάγκα

Γράφει ο πατήρ Χρυσόστομος:

«Τὰ κατὰ μέ, δόξα τῷ Κυρίῳ, πάντων ἕνεκεν, παρὰ τὰ γεράματα καὶ τὴν κούραση, κάτι μπορῶ νὰ κάνω ἀκόμη. Σᾶς δίνω μίαν πληροφορίαν διὰ νὰ χαρεῖτε, προσευχηθεῖτε δὲ ὅλοι οἱ πατέρες καὶ ἀδελφοὶ ἰδιαιτέρως θερμά. Ἦλθαν καὶ ξανὰ ἦλθαν ἀπὸ τὰ ἐνδότερα τοῦ Κονγκό – βρίσκομαι στὸ νότιο ἄκρο – ἐπιτροπὲς καὶ ζήτησαν νὰ πάω κοντά των καὶ νὰ προσχωρήσουν ὁμαδικὰ στὴν Ὀρθοδοξίαν. Παρουσιάστηκα εἰς τὸν Μητροπολίτη μου μὲ εὐλογίαν νὰ πάω παντοῦ. Ἑτοιμάζομαι τὸν Αὔγουστον 1.200 καὶ πλέον χιλιόμετρα εἰς βάθος νὰ πάω. Εὔχεσθε καὶ προσεύχεσθε. Στὶς εὐλαβεστάτες ἀδελφὲς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κορακιῶν εἶναι ἰδιαιτέρως πολλὲς πολλὲς εὐχὲς νὰ προσεύχονται διὰ μένα καὶ διὰ τὴν ἀποστολὴν μας».

Στις 12 Ιουνίου του 1972 η Σέχτα «Église des mystères de Jésus-Christ» της Κανάγκας ζητάει με έγγραφο προς τον Μητροπολίτη της Ορθοδόξου Εκκλησίας να κατηχηθούν τα μέλη της και να προσέλθουν στην Ορθοδοξία. Στις αρχές Ιουλίου ο Μητροπολίτης Κυπριανός απαντά ζητώντας διευκρινήσεις και σύντομα δίνει εντολή στον πατέρα Χρυσόστομο να πάει στην Κανάγκα.

Η άφιξη στην Κανάγκα

Ο πατέρας Χρυσόστομος έφτασε στην κοινότητα της Κανάγκας στην αρχή του Οκτωβρίου 1972, συνοδευόμενος από την αδελφή Όλγα. Την 8η Νοεμβρίου του 1972 ο Κυβερνήτης της επαρχίας υπέγραψε την έγκριση λειτουργίας του Ιεραποστόλου της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κανάγκα και η πρώτη θεία λειτουργία έγινε στο σπίτι που έμενε.

Τότε επισκέφθηκε ενορίες των σεκτών στα γύρω χωριά με τη συνοδεία ενός αρχηγού από τις σέχτες του Εδμόνδου, έναν από αυτούς που τον κάλεσαν. Διεπίστωσε τον πόθο του κόσμου για την Ορθοδοξία.

Η πρώτη συνεδρία

Τότε αμέσως, όπως μας γράφει ο πατήρ Αχίλλιος Μπακατουφικίλα – ο οποίος ήταν τότε 13 ετών και ήταν παρών από τους πρώτους κατηχουμένους –, εκάλεσε ο πατήρ Χρυσόστομος τους αρχηγούς των σεκτών στις 20 Νοεμβρίου του 1972, ώρα τέσσερις, και έκανε μια συνεδρία. Παρών ήταν και ο επικεφαλής του τμήματος δικαιοσύνης της επαρχίας.

Τους μίλησε για την Ορθοδοξία. «Αναζητήσατε την αλήθεια», τους είπε, «και σήμερα την βρήκατε». Ήταν πειστικός, όπως μας λέει ο πατήρ Αχίλλιος. Το κήρυγμά του ήταν σαν γάλα και μέλι και τόσο καταπληκτικό που δεν είχαν ξανακούσει ούτε από τους καθολικούς ούτε από τους προτεστάντες στην Κανάγκα.

Στο τέλος αυτής της συνελεύσεως ο Καμπέ Γιανόε, ένας από τους μετέχοντας, δήλωσε την παραχώρηση αμέσως του οικοπέδου του που βρισκόταν στην Λεωφόρο Καμουάντιντου για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Στις 12 Δεκεμβρίου κάνει τις πρώτες βαπτίσεις και γάμους.

Το τελευταίο ταξίδι

Στις 13 Δεκεμβρίου του 1972 ο πατήρ Χρυσόστομος, συνοδευόμενος από την αδελφή Όλγα, ανεχώρησε για το Μπουζουμάι, πρωτεύουσα της επαρχίας του Ανατολικού Κασάι, και από εκεί είχαν πάει ομάδες και τους ζητήσαν να μεταφέρει την Ορθοδοξία, απαντώντας στην πρόσκληση του ιερέως, τότε πατρός Καλάλα Καλόνζη – ο οποίος είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα, χειροτονήθηκε και γύρισε πίσω, αλλά το έργο δεν είχε καρποφορήσει στον χώρο της διοικητικής του διακονίας.

Φτάνοντας σε απόσταση 200 χιλιομέτρων από την Κανάγκα, το αυτοκίνητο που τους μετέφερε κόλλησε στην άμμο λόγω δυνατής βροχής. Ενώ προσπαθούσαν να ελευθερώσουν το αυτοκίνητο από την άμμο, ο πατήρ Χρυσόστομος αποτραβήχθηκε λίγα μέτρα για να ξεκουραστεί. Μια στιγμή η αδελφή Όλγα πήγε να τον αναζητήσει και τον βρήκε να αιμορραγεί. Φώναξε βοήθεια.

Ο πατήρ μεταφέρθηκε ταχέως σε ένα νοσηλευτήριο του τόπου εκείνου και, εν όψει της κατάστασης της υγείας του πατρός, οι επιβαίνοντες υποχρεώθηκαν να επανέλθουν στην Κανάγκα και να λάβει ο πατήρ Χρυσόστομος σε κλινική την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Η τελευταία Λειτουργία και ο θάνατος

Η κατάσταση της υγείας του πατρός Χρυσοστόμου βελτιώθηκε λίγο και έτσι την 25η Δεκεμβρίου τέλεσε τη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων στο μικρό διαμορφωμένο ναό επί της λεωφόρου Καμουάντα, όπου είχε δώσει το οικόπεδο ο Καμπέ Γιανόε. Όμως η φωνή του ήταν εξαιρετικά σιγανή. Άφηνε να γίνει αντιληπτή η σοβαρότητα της ασθενείας του και όταν είπε «Δόξα σοι Κύριε, δόξα σοι», το έκανε, λένε οι παρόντες, με πολύ μεγάλη προσπάθεια για να ακουστεί.

Η αδερφή Όλγα, η οποία έκανε και την ψάλτρια και παρακολουθούσε τη σκηνή, έμεινε άφωνη όταν πρόκειτο να ειπεί το «Κύριε ελέησον», από φόβο μήπως ο πατήρ έπεφτε μπροστά στους ανθρώπους.

Τη Δευτέρα, 26 Δεκεμβρίου το πρωί εισήχθη στην κλινική της Κανάγκας. Στις 29 Δεκεμβρίου 1972 παρέδωσε το πνεύμα του, αφού πριν τρεις μέρες ανέφερε στην αδελφή Όλγα ότι σε τρεις μέρες κάτι μεγάλο θα γίνει.

Ορθόδοξος ιερεύς δεν υπήρχε για να διαβάσει τη νεκρώσιμη ακολουθία. Πραγματοποιήθηκε αυτό που απαντούσε σε όλους που του έλεγαν να γυρίσει στην Ελλάδα:

«Καλύτερα νὰ πεθάνω ἄδοξος στὴν Ἀφρικὴ παρὰ ἔνδοξος στὸ κελί μου, στὴν ἡσυχία μου. Δὲν μπορῶ νὰ φύγω ἀπ’ ἐδῶ, δὲν τὸ θέλω, κάτι μὲ κρατά».

Μετά τον θάνατο

Μετά λίγες μέρες ήρθε από το Λουμπουμπάσι ο γενικός αρχιερατικός, ο πατήρ Εμμανουήλ Ζορμπάς, και επί του τάφου του διάβασε την νεκρώσιμη ακολουθία λέγοντας: «Ἀδελφοί μου, ὁ νεκρὸς εἶναι ζῶν. Αὐτὸ ποὺ συνέβη ἦταν θέλημα Θεοῦ».

Πράγματι έφυγε ως μάρτυρας. Μας θυμίζει τα λόγια του που έγραφε: «Ἐδῶ χρειάζεται νὰ μαρτυρήσουν μερικοὶ διὰ νὰ ξεκινήσῃ ἡ ἱεραποστολὴ μας». Κι αυτό έγινε: μαρτύρησε πρώτος ο ίδιος, επότισε με το αίμα του την Αφρικανική γη.

Οι διάδοχοι

Τον διαδέχτηκε στην Κανάγκα ο πατήρ Χαρίτων Πνευματικάκις, με τον οποίον είχε στενό φιλικό πνευματικό δεσμό από τότε που και οι δύο υπηρετούσαν στην Έδεσσα όταν ήταν Μητροπολίτης της Εδέσσης ο Παντελεήμων Παπαγεωργίου.

Στο Κολουέζι, ο τότε πατήρ Αμφιλόχιος Τσούκος, μετέπειτα Μητροπολίτης Νέας Ζηλανδίας και έπειτα Γάνου και Χώρας, ο οποίος προσέφερε πάρα πολλά στην Αφρική. Ο οποίος τότε έφερε τον Ιωάννη Ασλανίδη που ήταν φοιτητής στη Ριζάρειο, τότε τον ενθουσίασε και τον έφερε μετέπειτα πατέρα Κοσμά Γρηγοριάτη και αυτόν μάρτυρα Ιεραπόστολο. Επίσης και ο αρχιμανδρίτης ο Νεκτάριος Χατζημιχάλης, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Καλύμνου.

Ενώ στο Μπουζουμάι το 1974 πήγε ο πατήρ Αθανάσιος Ανθίδης, ο οποίος ήταν από τους στενούς συνεργάτες του στην Κένυα.

Τελευταία γράμματα

Σε ένα από τα τελευταία του γράμματα στις 7 Νοεμβρίου 1972 γράφει σε έναν φοιτητή διάκονο, πνευματικό του παιδί που ανέβαλε την αναχώρησή του για την Αφρική:

«Μὰ ἂν ἤξερες τὴ δεινὴ θέση ποὺ βρίσκομαι – γέρων πλέον καὶ πολὺ κουρασμένος – ἐδῶ, θὰ τὰ παρατοῦσες ὅλα καὶ ἀκόμη θὰ ζητιάνευες διὰ νὰ βρεῖς τὰ ἔξοδα νὰ ἔρθεις κοντά μου. Βρίσκομαι τώρα σχεδὸν στὸ κέντρον τῆς ἀπεράντου αὐτῆς τῆς χώρας καὶ 70, ἴσως καὶ 100 χιλιάδες Ἀφρικανοὺς ζητοῦν νὰ εἰσέλθουν στὴν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία μας. Τί νὰ πρωτοκάμω, μάλιστα τόσον ἀδύνατος σὲ αὐτὸ τὸ πλῆθος καὶ δὲν εἶναι ὅλοι μαζὶ σὲ μίαν ἐνορίαν ὅπως στὴν Ἀθήνα καὶ τὴ Θεσσαλονίκη, ἀλλὰ σκορπισμένοι σὲ μεγάλη ἔκταση.

Ἐγὼ βέβαια μὲ τὸ ἔλεος καὶ τὴ δύναμη τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ θὰ ἀγωνιστῶ διαθέτοντας καὶ τὶς τελευταῖες μου δυνάμεις στὴν ἔπαλξιν αὐτὴν καὶ ἴσως πεθάνω μαχόμενος στὴν πρώτη γραμμή. Μὰ σύ, σὰν παλικάρι, ἀνάλαβε τουλάχιστον νὰ πεῖς σ’ ὅλους τοὺς φοιτητὲς καὶ ἱεροσπουδαστὲς μας, σ’ ὅλους τοὺς νεωτέρους ἀγάμους κληρικοὺς μας τὸν παρακάτω στίχον τοῦ παλαιοῦ Τυρταίου στοὺς πολεμιστὲς τῆς Ἀρχαίας Σπάρτης. Τὸ διάβασα σὲ νεοελληνικὴ μετάφραση ὅταν ἤμουν μαθητὴς τοῦ Δημοτικοῦ καὶ τὸ θυμάμαι:

“Ἐντροπὴ σας, ἐντροπὴ σας.
Ἀπὸ πίσω νὰ εἶναι ὁ νιὸς καὶ ἀδύνατος
ὁ γέρος νὰ πεθαίνει μπροστινός.”

Ὄχι πὼς ἀξίζω ἢ πὼς προσφέρω τίποτα. Ἕνας μηδαμινὸς καὶ ἀνάξιος ἐργάτης τοῦ Κυρίου εἰμί. Ἀλλὰ γιατί ἔπρεπε πολλοὶ ἀπὸ τοὺς φλογεροὺς νέους ποὺ ἀφιερώνονται στὸν Χριστὸ ἢ τουλάχιστον κάποιοι νὰ βρίσκονται ἐδῶ. Τὶς πολλὲς εὐχές μου στοὺς συμφοιτητές σας καὶ καλὴ ἐπιτυχία καὶ πρόοδο. Ὁ ἀγώνας σας δὲν εἶναι διὰ μίαν θεσοῦλα μὲ ἕνα πτωχὸ μισθάριον ἀλλὰ διὰ κάτι ὑψηλὸ καὶ αἰώνιον».

Επίλογος

Θα τελειώσω με αυτό που γράφει ο διάδοχός του και στενός πνευματικός φίλος του από τα χρόνια της κατοχής στην Έδεσσα, Μέγας Ιεραπόστολος Αρχιμανδρίτης Χαρίτων Πνευματικάκης. Είχε γράψει ένα τευχίδιο μετά το θάνατό του «Στὴν Ἀφρικὴ διὰ τὸν Χριστό – ὁ Ἀρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος», το οποίο είχε εκδώσει το Σωματείο Πρωτόκλητος το 1973.

Λοιπόν, λέει ο πατέρας Χαρίτων Πνευματικάκης:

«Μισὸς ἄνθρωπος ἦταν αὐτὸς μὲ κλονισμένη ὑγεία, σαρκίο ἀσθενικό, ἰσχνόφωνος καὶ βραδύγλωσσος, στερημένος ἐξωτερικῶν ἐντυπωσιακῶν προσόντων. Ἐχρειάζετο ἀπέραντη τόλμη νὰ διαθέτῃ κι ἄλλη τόση αὐταπάρνησι διὰ αὐτὸ τὸ παράτολμο τόλμημά του. Τὴν εἶχε καὶ τὴν διέθεσε, γι’ αὐτὸ θείῳ καλυφθεὶς ὁ βραδύγλωσσος γνόφῳ ἐρρητόρευσε τὸν θεόγραφον νόμον μεταξὺ τῶν μαύρων καὶ ἐπεβλήθη στὴ Μαύρη Ἤπειρο καὶ ἀνεδείχθη ὁ παππούς καὶ ὁ Ἅγιος τῆς Ἀφρικῆς».

Και συμπληρώνει το περιοδικό «Η Δράσις μας» της Χριστιανικής Φοιτητικής Δράσεως το 1973:

«Τώρα ἔχουν καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι Ἀφρικανοὶ ἀδελφοί μας ἕνα Ἅγιο Λείψανο. Αὐτὸ τὸ λέγουν ἐκεῖνοι ποὺ τὸν ἔζησαν περισσότερον παντὸς ἄλλου, ποὺ τὸν ἠγάπησαν καὶ τοὺς ἠγάπησε περισσότερον παντὸς ἄλλου».

Και ο αείμνηστος φλογερός θεολόγος ιεροκήρυξ της αδελφότητας του Σωτήρος Αθανάσιος Φραγκόπουλος, με τον οποίον συνυπηρέτησαν στην Έδεσσα κάτω από το Μητροπολίτη Παντελεήμονα, γράφει:

«ὑπεδέχθησαν εἰς τὸν οὐρανὸν τὴν μακαρίαν ψυχήν του πλῆθος ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων διὰ νὰ τὸν ἐντάξουν στὴ χωρία τῶν μεγάλων ἀγωνιστῶν τῆς πίστεως καὶ ἀποστόλων τοῦ Εὐαγγελίου».

Και συμπληρώνει το περιοδικό «Ο Σωτήρ» λίγες μέρες μετά το θάνατό του, 17 Ιουναρίου 1973:

«Τὴν ἡμέραν τῆς κρίσεως καὶ ἀνταποδόσεως αἱ ψυχαὶ τῶν μαύρων ἀδελφῶν μας οἱ ὁποῖοι ὑπὸ τοῦ πατρὸς Χρυσοστόμου ἀναγεννήθησαν διὰ τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος καὶ ἐτράφησαν μὲ τὸν ἄρτον τῆς ζωῆς καὶ ἐγαλουχήθησαν μὲ τὰ νάματα τῆς Ὀρθοδοξίας θὰ ἀποτελοῦν στέφανον περίλαμπρον, ὁ ὁποῖος θὰ τὸν κοσμεῖ καὶ τὸν ὁποῖον μαζὶ μὲ τοὺς εἴκοσι τέσσαρας πρεσβυτέρους τῆς Ἀποκαλύψεως θὰ καταθέσῃ καὶ ἐκεῖνος ἐνώπιον τοῦ καθημένου ἐπὶ θρόνου. Διὰ νὰ καθίσῃ καὶ αὐτὸς εἰς θρόνους οὐρανίας δόξης καὶ τιμῆς περιβεβλημένος ἐν ἱματίοις λευκοῖς ἀπολάβων τούτῳ τῷ τρόπῳ τὸν μισθὸν τῶν φρονίμων οἰκονόμων δι’ ὅσα ὑπὲρ τῆς δόξης τοῦ οὐρανίου ἀρχηγοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπὶ τεσσαρακονταετίαν ὅλην ἀόκνως ἱερατικῶς διεκόνησε».

Αυτός ήταν ο πατήρ Χρυσόστομος.

Μάθετε περισσότερα για τον πρωτοπόρο ιεραπόστολο π. Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο