Σήμερα, Κυριακή του Σπορέως, η Εκκλησία μας με θαυμαστό παιδαγωγικό τρόπο «παντρεύει» για ακόμη μια φορά την Αγία Γραφή με την Ιερά Παράδοση, τους δύο αυτούς αλληλένδετους στύλους της πίστεώς μας.
Διαμέσου του Ευαγγελίου μάς προσφέρεται κάθε έτος η γνωστή σε όλους μας παραβολή του σπορέως. Ο σπορέας είναι ο Θεός και οι δικοί Του ιεραποστολικά ζώντες άνθρωποι. Ο σπόρος που πέφτει άφθονος συμβολίζει το λόγο του Θεού και τα μέρη που καταλήγει τις καρδιές των ανθρώπων. Η παραβολή αυτή μας θυμίζει τα τελευταία λόγια του Χριστού πάνω στη γη· εκείνα τα λόγια που αποκαλύπτουν τον σκοπό της Εκκλησίας: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος,διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν· καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. 28:19).
Ακόμη, ο Κύριος λίγο πριν την Σταύρωσή του είχε μιλήσει για τον ερχομό του Πνεύματος του Αγίου: «ἀλλ’ ἐγὼ τὴν ἀλήθειαν λέγω ὑμῖν· συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω. ἐὰν γὰρ ἐγὼ μὴ ἀπέλθω, ὁ παράκλητος οὐκ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς· ἐὰν δὲ πορευθῶ, πέμψω αὐτὸν πρὸς ὑμᾶς· καὶ ἐλθὼν ἐκεῖνος ἐλέγξει τὸν κόσμον περὶ ἁμαρτίας καὶ περὶ δικαιοσύνης καὶ περὶ κρίσεως» (Ιω. 16, 7-8). Και «ὅταν δὲ ἔλθῃ ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν· οὐ γὰρ λαλήσει ἀφ’ ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει, καὶ τὰ ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν. ἐκεῖνος ἐμὲ δοξάσει, ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν (Ιω.16, 13-14)». Κατέρχεται το Πνεύμα την ημέρα της Πεντηκοστής και με την κάθοδό Του κατοικεί στους Απόστολους. Έτσι ιδρύεται η Εκκλησία, η οποία αποκαλύπτεται στην Αγία Γραφή, ενώ εκπροσωπείται και ερμηνεύεται από τις Οικουμενικές Συνόδους και τους φωτισμένους Πατέρες της.
Μελετώντας το συγκεκριμένο Ευαγγελικό ανάγνωσμα συνειδητοποιούμε ότι -με τη χάρη του Θεού- μπορούμε να γίνουμε όχι μόνο καλλιεργημένοι αγροί, αλλά και σπορείς του λόγου του Θεού ή και συνεργάτες αυτού του έργου ακόμη κι αν δεν βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή, σύμφωνα με το Ιωάννειο: «καὶ ὁ θερίζων μισθὸν λαμβάνει καὶ συνάγει καρπὸν εἰς ζωὴν αἰώνιον, ἵνα καὶ ὁ σπείρων ὁμοῦ χαίρῃ καὶ ὁ θερίζων» (Ιω. 4,36) και «ἄλλος ἐστὶν ὁ σπείρων καὶ ἄλλος ὁ θερίζων» (Ιω. 4:37).
Όσο για τον πολύτιμο σπόρο που κρατούμε στα χέρια μας, ο θείος Παύλος στο αποστολικό ανάγνωσμα μας βεβαιώνει: «Πιστὸς ὁ λόγος!» (Τιτ. 3,8)· είναι αξιόπιστος, αληθινός, αναμφίβολος ο Λόγος του Θεού! Στη διάδοσή του «παρακινεί ο Απόστολος Παύλος τον Τίτο αλλά και εμάς. Χρέος και ευθύνη μας είναι να μεταφέρουμε με κύρος και πειθώ στους συνανθρώπους μας το σωτήριο μήνυμα. Το πλέον πειστικό διαπιστευτήριο είναι η ίδια η ζωή μας, εφόσον αποτελεί εφαρμοσμένο ευαγγέλιο» (Σάκκου, Αποστολικές Περικοπές, τ. 2, Θεσσαλονίκη 2009, σ. 245). «Το αποτέλεσμα της διδασκαλίας θα είναι «ἵνα φροντίζωσι καλῶν ἔργων προΐστασθαι οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ». Αυτοί που πίστεψαν και έζησαν την προσφορά του Θεού στη ζωή τους αυθόρμητα στρέφονται στα καλά έργα» (Σάκκου, Αποστολικές Περικοπές, τ. 2, Θεσσαλονίκη 2009, σ. 245). Ο Θεοτόκης πολύ πρακτικά ερμηνεύει: «Τα λόγια του αποστόλου σημαίνουν ότι πρέπει να υπερέχεις των άλλων ή να προεδρεύεις στα καλά έργα και να τα προστατεύεις. Υπερέχεις στα καλά έργα, όταν οι αρετές σου υπερβαίνουν τις αρετές των άλλων και κατά τον αριθμό και κατά το μέγεθος. Προστατεύεις τα καλά έργα, όταν υπερμαχείς υπέρ της ορθοδόξου πίστεως και βοηθάς το ορφανό και τη χήρα και τον αδικούμενο και απροστάτευτο και αυτόν που εργάζεται την αρετή» (Σάκκου, Αποστολικές Περικοπές, τ. 2, Θεσσαλονίκη 2009, σ. 245).
Και ποια είναι τα καλά έργα; Η κάθε λογής ελεημοσύνη, όπως τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος· να βοηθάς τους αναγκεμένους όχι μόνο με χρήματα, αλλά να τους προσφέρεις και προστασία, να ενισχύεις και τις χείρες και τα ορφανά και όλους όσους υποφέρουν· αυτό σημαίνει να πρωτοστατείς σε καλά έργα. «Να μην περιμένεις όσους έχουν ανάγκη να έρθουν σ’ εσένα, αλλά και εσύ ο ίδιος να ενδιαφέρεσαι για εκείνους που χρειάζονται την βοήθειά σου. Γιατί αυτός που φροντίζει, έτσι φροντίζει και έτσι μάλιστα θα κάνει αυτό το πράγμα με πολύ ενδιαφέρον. Γιατί πραγματικά με όσα ευεργετεί δεν ωφελεί και δεν παρέχει κέρδος σ’ εκείνους που ευεργετούνται τόσο, όσο στον εαυτό του, γιατί αποκτά παρρησία ενώπιον του Θεού» (Χρυσοστόμου, Προς Τίτο επιστολή ομιλία ς΄, σ. 125).
Επίσης, υπογραμμίζει πως «Παρ’ όλο που η παρθενία, η νηστεία και η άσκηση, το να κοιμάται κανείς στο χώμα, έχουν πιο δύσκολο κόπο από την ελεημοσύνη, όμως τίποτε δεν είναι τόσο ισχυρό και δυνατό στο να σβήνει τη φωτιά των αμαρτημάτων μας. Στήνει, τοποθετεί, φέρνει τους ελεήμονες κοντά στον Βασιλιά (Θεό). Γιατί η παρθενία, η νηστεία και η χαμεκοιτία σταματάει μόνο γύρω από αυτόν που την ασκεί και δεν έσωσε κανέναν άλλο, η ελεημοσύνη όμως απλώνεται σε όλους και αγκαλιάζει τα μέλη του Χριστού. Άλλωστε τα κατορθώματα εκείνα που απλώνονται σε πολλούς είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ αυτά που σταματούν γύρω από έναν» (Χρυσοστόμου, Προς Τίτο επιστολή ομιλία ς΄, σσ. 128-129).,
Βέβαια, είναι αναγκαίο να τονιστεί ότι το έργο της ιεραποστολής οφείλει να γίνεται μέσα στα Ορθόδοξα όρια, με απόλυτο σεβασμό στα δόγματα της Εκκλησίας και στη θεοφώτιστη Πατερική γραμματεία. Έτσι η Αγία μας Εκκλησία, στην έναρξη του ιεραποστολικού της έργου, όρισε να εορτάζεται η μνήμη των Πατέρων της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου.
Η αυτοκράτειρα Ειρήνη «συγκάλεσε «ἐν τῆ Νικαέων λαμπρᾷ μητροπόλει την Βιθινίων ἐπαρχίας» (Mansi 13, σ. 1) την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία διήρκεσε από τις 24 Σεπτεμβρίου έως τις 13 Οκτωβρίου του 787 μ.Χ. (Θεοφάνη Ομολογητή, Χρονογραφία, 458,10-463,13). Συμμετείχαν περίπου 300 επίσκοποι, ηγούμενοι και μοναχοί, οι τοποτηρητές του πατριάρχη Ρώμης, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και οι εκπρόσωποι της Ανατολικής διοικήσεως. Ακόμη, η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος ασχολήθηκε με την εικονομαχία. Καταδίκασε την αιρετική σύνοδο της Ιέρειας, καθώς επίσης και όσα εκκλησιαστικά πρόσωπα την αναγνώριζαν. Αναθεματίστηκαν οι πατριάρχες Αναστάσιος, Κωνσταντίνος και Νικήτας: «τούς τε τρεῖς ψευδωνύμους πατριάρχας ἀναθεματίσασα, Ἀναστάσιον, φημί, καὶ Κωνσταντῖνον καὶ Νικήταν καὶ πάντας τοὺς ὁμόφρονας αὐτῶν» (Θεοφάνη Ομολογητή, Χρονογραφία, 458,10-463,13). «Θεσπίστηκε η τιμητική προσκύνηση των ι. εικόνων, καταδικάστηκε η εικονομαχία και διατάχτηκε η καταστροφή της εικονομαχικής φιλολογίας. Τέλος, η Ζ΄ εν Νικαία Σύνοδος αναστήλωσε τις ι. εικόνες επισήμως» (Κωνσταντίνου Μεταλλίδη, Το ζήτημα των προεδριών των Οικουμενικών Συνόδων, Θεσσαλονίκη 2013, σσ. 125-127).
Μνημονεύω μόνο τρεις από τους Αγίους που πρωτοστάτησαν στον αγώνα για την αναστήλωση των ιερών εικόνων και την αποκατάσταση του ορθού δόγματος:
- τον Κωνσταντινουπόλεως Γερμανό, ο οποίος ήταν ο πρώτος που εναντιώθηκε στην εικονομαχική πολιτική του Λέοντα του Ισαύρου, προέτρεψε τον κόσμο να αντιδράσει και παραιτήθηκε ακουμπώντας το ωμοφόριό του στην Αγία Τράπεζα,
- τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό που διεξήγαγε έναν συνεχή αγώνα κατά των εικονομάχων συγγράφοντας θεολογικές πραγματείες, καθώς επίσης κηρύττοντας υπέρ της αποκαταστάσεως των ιερών εικόνων και τέλος,
- τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ταράσιο, ο οποίος εγκατέλειψε την εύκολη υπαλληλική ζωή που είχε, με πρώτο μέλημα μετά την χειροτονία του την αναστήλωση των ιερών εικόνων διαμέσου μίας Οικουμενικής Συνόδου. Άξιο αναφοράς είναι ότι κατά την διάρκεια της σύγκλησης της συνόδου κινδύνευσε σοβαρά η ζωή του εξαιτίας μίας στάσης των εικονομάχων στρατιωτών, αλλά δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια και μαζί του βγήκε νικήτρια και η ορθόδοξος πίστη!
Θα προτείναμε, όσον αφορά στην προσπάθεια σύνδεσης των αφρικανών αδελφών μας με την Πατερική γραμματεία, τα εξής:
I. Μεταφράσεις Πατερικών συγγραμμάτων στις τοπικές γλώσσες. Όπως για παράδειγμα τις κατηχήσεις του Αγίου Κυρίλλου.
II. Μεταφράσεις Πατερικών αποφθεγμάτων λιτών, διδακτικών και κατανοητών. Αυτό θα είχε χαμηλό κόστος, αλλά θα πρόσφερε μια σπουδαία «πρώτη επαφή» των κατηχουμένων με την σοφία των Αγίων.
III. Να διδάσκεται, όπως ήδη συμβαίνει, σε αρκετές ιερατικές συνάξεις, σεμινάρια ή ακόμα και σχολές η Πατρολογία.
IV. Να μελετήσουν, οι σπουδαστές ιερατικών ή θεολογικών σχολών της αφρικανικής ηπείρου, έστω σταχυολογώντας αρχικά και εμπεριστατωμένα αργότερα, τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Αυτό θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να μάθουν ευκολότερα τα δόγματα τις Εκκλησίας, ταυτόχρονα όμως να μπορούν να αντιμετωπίζουν σύγχρονες αιρέσεις που αναπαράγουν αρχαίες παρεκκλίσεις εκ του Ορθού δόγματος αιρετικών προσώπων.
Τελειώνοντας, αναφέρουμε ένα διδακτικό τροπάριο της εορτής και ταυτόχρονα επίκαιρο· ένα τροπάριο που φανερώνει πώς ήταν η ζωή στην εκκλησία μετά την αναστήλωση των εικόνων και πώς ευελπιστεί η εκκλησία να μεταμορφωθούν τα έθνη δια μέσου της ιεραποστολής όταν εύχεται «Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καὶ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως»
«Ναοὶ καλλωπίζονται, φαιδραῖς εἰκόσι κατακοσμούμενοι νῦν· διὰ τοῦτο ὁ κόσμος, ἐν ἐκκλησίαις, τῷ ὑπὲρ πάντας βροτούς, ὡραίῳ κάλλει, συμψάλλει τοῖς ψάλλουσιν· Εὐλογητὸς ὁ Θεός, ὁ τῶν Πατέρων ἡμῶν».
Η μνήμη των Πατέρων της Ζ΄ Οικουμενικής τιμάται τη Κυριακή μετά της 11 Οκτωβρίου εκάστου έτους.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ταῖς θείαις τοῦ Πνεύματος, καὶ ἑπταρίθμοις αὐγαῖς, Πατέρες οἱ ἔνθεοι, καταυγασθέντες τὸν νοῦν, Ἑβδόμην συνέλευσιν, ἤθροισαν ἐκ περάτων, ἐν Νικαίᾳ τῇ πόλει, ἱδρύσαντες θεοφρόνως, τὰς πανσέπτους Εἰκόνας. Αὐτῶν μετ’ εὐφροσύνης, τῇ μνήμῃ ᾄσωμεν.
Αμήν.
