Μεταμόρφωση: Η ανάδειξη της θεϊκής φύσεως του Ιησού στο ιεραποστολικό έργο

«Καὶ μεθ᾿ ἡμέρας ἓξ παραλαμβάνει ὁ ᾿Ιησοῦς τὸν Πέτρον καὶ ᾿Ιάκωβον καὶ ᾿Ιωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἀναφέρει αὐτοὺς εἰς ὄρος ὑψηλὸν κατ᾿ ἰδίαν· καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, καὶ ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς» (Ματθ. 17:1-2).

Κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως στο όρος Θαβώρ του Κυρίου Ιησού Χριστού, η Εκκλησία μας πανηγυρίζει, οι ουρανοί αγάλλονται, οι καρδιές των πιστών ευφραίνονται και η κτίση αναγνωρίζει τον Δημιουργό της. Ο Χριστός, παρ’ όλο το όνομα της εορτής, δεν μεταμορφώθηκε, δεν άλλαξε πρόσωπο. Απλώς ανέδειξε ένα μέρος της θεϊκής Του φύσης και πάλι όχι όλο∙ μόνο τόσο όσο θα ωφελούσε τους μαθητές και δεν θα τους έκανε να χαθούν από προσώπου γης, ατενίζοντας ολόκληρη τη Θεία Τελειότητα. Διότι, όπως αναφέρει η Παλαιά Διαθήκη «ουδείς όψεται το πρόσωπό μου και ζήσεται» (Εξ. 33,20). Ακόμη κι αυτός ο θεόπτης Μωυσής αντίκρισε μόνο την οπίσθια πλευρά του Θεού και όχι το πρόσωπό Του.

Η Μεταμόρφωση συνέβη για ν’ αποδειχθεί ότι «ζει Κύριος» κι ότι ο Χριστός δεν είναι μόνο ένας μεγάλος διδάσκαλος με αψεγάδιαστη διδαχή, ένας σπουδαίος προφήτης, ένας θαυματουργός άνθρωπος ή έστω ο εκπρόσωπος, ο εκλεκτός του Θεού, αλλά ο ίδιος ο Τριαδικός Θεός, όπως οι πατέρες δογματίζουν: «άμα Πατήρ, άμα Υιός, άμα Πνεύμα Άγιον». Ο Κύριος αποκαλύπτει τη Θεότητά του, βοηθώντας τους μαθητές να κατανοήσουν τους λόγους Του: «ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα», «ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί ἐστι»(Ιω.14,9) και το «ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν» (Ιω.10,30). Τις φράσεις αυτές τις είχε συμπεριλάβει στη διδασκαλία Του, αλλά αυτές- όντας ανθρωπίνως ακατάληπτες – αντί να εγείρουν την πίστη των μαθητών, τους είχαν μάλλον σκανδαλίσει. Έτσι, δείχνοντάς τους ένα μέρος του θεϊκού Του μεγαλείου, ήθελε να ασφαλίσει την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό Του και να τους βοηθήσει να υπερπηδήσουν την λογική τους, εισχωρώντας στην υπέρλογη, θεϊκή συχνότητα του σχεδίου του Θεού, κάτι που -δυστυχώς- μέχρι και τον θάνατό Του δεν μπόρεσαν να καταφέρουν.

Λίγο πριν το σπουδαίο γεγονός της Μεταμορφώσεώς Του, ο Σωτήρας είχε προείπει για πολλά μαρτύρια που θα υφίσταντο τόσο ο ίδιος όσο και οι δικοί Του άνθρωποι, οι μαθητές Του. Είχε προφητέψει για τον εαυτό Του «ὅτι δεῖ αὐτὸν ἀπελθεῖν εἰς ῾Ιεροσόλυμα καὶ πολλὰ παθεῖν ἀπὸ τῶν πρεσβυτέρων καὶ ἀρχιερέων καὶ γραμματέων καὶ ἀποκτανθῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐγερθῆναι»(Ματθ. 16,21) και στους μαθητές Του είχε διδάξει το «εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι. ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ᾿ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν» (Ματθ. 16,24-25). Κι έπρεπε να τα γνωρίζουν όλα αυτά. Ο Ιησούς μόνο αληθινός μπορούσε να είναι μαζί τους. Δεν τους άφησε όμως αβοήθητους στη φουρτούνα που τα παραπάνω λόγια ξεσήκωσαν στην ψυχή τους. Τους ενθάρρυνε, κάνοντάς τους κοινωνούς της δόξας Του στην επίγεια ζωή, ώστε να μην υποφέρουν μελλοντικώς ούτε για τον δικό τους θάνατο, ούτε για τον θάνατο του Κυρίου¹, όπως επισημαίνει ο Ιερός Χρυσόστομος. Τους στήριξε για να στηρίξουν αργότερα αυτοί τα έθνη. Το θεϊκό έρεισμα που τους χάρισε διαλαλεί ευφρόσυνα ο Πέτρος στο αποστολικό ανάγνωσμα της εορτής: «Οὐ γὰρ σεσοφισμένοις μύθοις ἐξακολουθήσαντες ἐγνωρίσαμεν ὑμῖν τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ δύναμιν καὶ παρουσίαν, ἀλλ᾿ ἐπόπται γενηθέντες τῆς ἐκείνου μεγαλειότητος. λαβὼν γὰρ παρὰ Θεοῦ πατρὸς τιμὴν καὶ δόξαν »(Β΄Πετρ. 1,16-17). Αυτό διακηρύττει εύστοχα και μελωδικά και το Κοντάκιο της εορτής: «Ἐπὶ τοῦ ὄρους μετεμορφώθης, καὶ ὡς ἐχώρουν οἱ Μαθηταί σου τὴν δόξαν σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐθεάσαντο, ἵνα ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον, τῷ δὲ κόσμῳ κηρύξωσιν, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ἀληθῶς, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγασμα»(Κοντάκιο Μεταμορφώσεως). Είναι πρώτη φορά που, σύμφωνα με τον μακαριστό καθηγητή της Καινής Διαθήκης, «αξιώνονται τα ανθρώπινα μάτια να αντικρύσουν την δόξα της θεότητας»². Έκτοτε, αυτό που είδαν τα μάτια έγινε το διαλάλημα της γλώσσας των αποστόλων και των διαδόχων τους ανά τους αιώνες.

Ωστόσο, παρ’ όλη την αποκάλυψη της δόξας της Θεότητάς Του, οι μαθητές συνεχίζουν ν’ αντιμετωπίζουν τον Ιησού ως άνθρωπο. Παρά τον συγκλονισμό που βιώνουν, ο νους τους μένει πεισματικά προσκολλημένος στα γήινα. Και αυτό αποδεικνύεται από τα λεγόμενα του Πέτρου∙ «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπε τῷ ᾿Ιησοῦ· Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι· εἰ θέλεις, ποιήσωμεν ὧδε τρεῖς σκηνάς, σοὶ μίαν καὶ Μωσεῖ μίαν καὶ μίαν ᾿Ηλίᾳ» (Ματθ. 17,4). Ο κορυφαίος μαθητής, έχοντας ήδη αντικρύσει τη δόξα του αποκεκαλυμμένου Θεού, τον δεύτερο Ήλιο που άναψε δίπλα του, νοιαζόταν για το πού θα μείνουν, πώς και με ποιον τρόπο θα επιβιώσουν στο όρος Θαβώρ, αντιμετωπίζοντας τον Μωυσή, τον Ηλία και τον Ιησού σαν να ’χαν ανάγκη κατοικίας. Γι’ αυτό και ο Ευαγγελιστής Λουκάς σημειώνει για τον Πέτρο: «μὴ εἰδὼς ὃ λέγει» (Λκ. 9,33). Είχε άραγε ανάγκη ο Μωυσής ή ο Ηλίας που δε γνώρισε θάνατο ή -πόσο μάλλον- είχε ανάγκη πού θα μείνει ο αποκαλυφθείς Θεός, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός; «Τι είναι αυτά που λες, Πέτρε;» αναφωνεί ο Χρυσόστομος «δεν διαχώρισες πριν λίγο τον Κύριο από τους δούλους; Πάλι τον κατατάσσεις μεταξύ των δούλων;» και συνεχίζει: «Βλέπεις πόσο πολύ ατελής πνευματικά ήταν ο Πέτρος πριν από την σταύρωση του Χριστού; Διότι μολονότι ο Πατήρ του αποκάλυψε τα περί του Χριστού, αλλά όμως δεν κατείχε διαρκώς την αποκάλυψη και γι’ αυτό συγκλονίστηκε από την αγωνία»³.

Μακαρίζουμε το πνεύμα θυσίας, διακονίας, ενθουσιασμού και αγάπης του Αποστόλου, αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσε να συλλάβει πλήρως τη θεότητα του Δασκάλου του. Όχι μόνο δεν έλαβε απάντηση αλλά -όπως διηγείται ο Ευαγγελιστής- πριν ακόμη τελειώσει το σκεπτικό του, «ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος, ἰδοὺ νεφέλη φωτεινὴ ἐπεσκίασεν αὐτούς, καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῆς νεφέλης λέγουσα· οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα· αὐτοῦ ἀκούετε· καὶ ἀκούσαντες οἱ μαθηταὶ ἔπεσον ἐπὶ πρόσωπον αὐτῶν καὶ ἐφοβήθησαν σφόδρα» (Ματθ. 17,5-6). Τι φοβερό! Τι πιο συγκλονιστικό; Δεύτερη αποκάλυψη. Ακούγεται η φωνή του Θεού Πατέρα! Έχουμε κατά τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και Θεοφάνια⁴!

Στ’ αλήθεια, τι άλλο θα περίμεναν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης που βρίσκονταν στο όρος, για να βεβαιωθούν για την θεότητα του Ιησού; Μόλις φτάνουν στο όρος, ο Κύριος -ο ταπεινός κατά τα άλλα διδάσκαλός τους- αποκαλύπτει τη θεότητά Του, λάμποντας όπως ο ήλιος. Μπρος στα έκπληκτα μάτια τους, αντικρίζουν δύο εξέχουσες προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης, που επιβεβαιώνουν με την παρουσία τους ότι ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας που προφητεύεται στην Παλαιά Διαθήκη. Το γεγονός λαμβάνει ως μάρτυρες τους μαθητές από τη γη, τον Ηλία από τον ουρανό και τον Μωυσή από τον άδη⁵. Η μαρτυρία τους επισφραγίζεται από τη φωνή του Θεού Πατέρα ο οποίος επαναλαμβάνει τα λόγια που χρησιμοποίησε τη στιγμή της βαπτίσεως του Ιησού από τον Ιωάννη: «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα»(Ματθ. 3,17).

«Η φωνή του Πατρός «ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός» αποκαλύπτει ότι ο υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα. Ενισχύει την ομολογία του Πέτρου ότι ο Ιησούς είναι «ο Χριστός ο υιός του Θεού του ζώντος»(Ματθ. 16,6). Η μαρτυρία αυτή εκφράζει την θεολογική και δογματική αποκάλυψη, συνιστά την ορθοδοξία, τι να πιστεύουμε δηλαδή για τον Χριστό»⁶.

Στη συνέχεια, το πρώτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος κάνει και μια προσθήκη. Για πρώτη φορά στην Καινή Διαθήκη, δίνει στους μαθητές που βρίσκονται στο όρος -και κατά συνέπεια σε όλους όσοι θέλουμε να είμαστε μαθητές Εκείνου, του Αποκαλυφθέντος Θεού- μια συμβουλή/εντολή: «αὐτοῦ ἀκούετε·»(Ματθ. 17,5). Μία εντολή που οφείλουν να εφαρμόζουν και ταυτόχρονα να διδάσκουν οι ιεραποστολικώς εργαζόμενοι άνθρωποι.

«Το παράγγελμα συνιστά, συμπληρωματικά, την πρακτική και ηθική αποκάλυψη, την ορθοπραξία· πώς να εφαρμόζουμε στην καθημερινή μας ζωή την πίστη. Η ορθοδοξία και η ορθοπραξία συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους, ώστε η μία αποτελεί βασική προϋπόθεση της άλλης»⁷.

Ο Θεός Πατέρας μας προτρέπει να υπακούμε στον Υιό Του και αυτή η θεία εντολή είναι η πιο απλή∙ δεν χωράει ερμηνείες και παρερμηνείες, είναι η πλέον κατανοητή και εύστοχη: Η υπακοή στον Αλάνθαστο, στον Αψεγάδιαστο, στον Αναμάρτητο, στην Πηγή της σοφίας, της σύνεσης και της αλήθειας. Η υποταγή στον Αρχηγό της ζωής, στον Δημιουργό του σύμπαντος, στον Διοικητή της Φύσης, στον Ζωντανό Θεό.

Ναι! Ω, ναι, αδελφοί μου! Το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος βροντοφωνάζει πως ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι ο Ζων Θεός! Ζει στην Παλαιά Διαθήκη, όπως αντλείται από τα συγκλονιστικά θαύματα που συνόδευαν το περιούσιο λαό και τις επαληθευμένες προφητείες. Ζει στην Καινή Διαθήκη, όπως φανερώνεται από τα «σημεία» του Ναζωραίου και κυρίως από το σημείο των σημείων, την Ανάσταση, που τόσο πολεμήθηκε και ποτέ δε νικήθηκε. Ζει στην εκκλησιαστική ιστορία, όπου μέσα στις τρικυμίες και τους πειρασμούς, το πλήθος των αιρέσεων, τις πολιτικές πιέσεις και τα συμφέροντα, η Εκκλησία ως σώμα του ζώντος Χριστού συνεχίζει αλώβητη την πορεία της μέσα στην ιστορία. Ζει στις μέρες μας στη ζωή των Αγίων, που ο καθένας με τον δικό του τρόπο -σύμφωνο πάντα με την Αγία Γραφή- λάμπει στον ουρανό της Θεία Δόξης ως αστέρι φωτεινό στο δρόμο μας προς τον Σωτήρα. Τέλος, ζει Κύριος στη λειτουργική και μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας, από την οποία αντλούμε τη ζωή της αιωνιότητας. Αν βιώσουμε τα παραπάνω τότε και εμείς – λόγω και έργω – θα αναδεικνύουμε τη θεϊκή Του ιδιότητα και τη λυτρωτική Του ικανότητα.

Ο ξεπεσμένος άνθρωπος, όλος βουτηγμένος στην αμαρτία, δεν είχε πια τη δυνατότητα να ατενίσει τον ουρανό. Είχε ξεχάσει από πού ήρθε, είχε προδώσει το κατ’ εικόνα, είχε χάσει το καθ’ομοίωσιν, είχε μείνει σκέτη γη… Κι ήρθε Εκείνος που τον έπλασε, Εκείνος που τον αγάπησε. Πήρε τη σάρκα του κι έζησε κοντά του για να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα νερά της ύπαρξής του… να τον βοηθήσει να κοιτάξει και πάλι ψηλά, όπως γλαφυρά σημειώνει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Τη φύση μας, γυμνωμένη λόγω παραβάσεως από αυτή την θεία έλλαμψη και λαμπρότητα, την ελέησε για την ασχημοσύνη ο Λόγος του Θεού και από ευσπλαχνία την έλαβε και την επέδειξε πάλι ενωμένη επισημότερα επάνω στο Θαβώριο όρος στους επίλεκτους μαθητές του, έτσι φανέρωσε, τι ήμασταν κάποτε και τι θα είμαστε δι’ αυτού στον μέλλοντα αιώνα»⁸, αν αποφασίσουμε να κάνουμε τη ζωή Του ζωή μας και τη ζωή μας ζωή Του καθώς επίσης, αν προσπαθήσουμε να κάνουμε τις ζωές των ανθρώπων ζωή Του και την ζωή Του ζωή των λαών της γης. Αμήν.

Την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού την τιμούμε στις 6 Αυγούστου εκάστου έτους.

Ἀπολυτίκιον
Μετεμορφώθης ἐν τῷ ὄρει Χριστὲ ὁ Θεός, δείξας τοῖς Μαθηταῖς σου τὴν δόξαν σου, καθὼς ἠδυναντο. Λάμψον καὶ ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, τὸ φῶς σου τὸ ἀΐδιον, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, φωτοδότα δόξα σοι.

1. Ιωάννη Χρυσοστόμου, Ομιλία ΝΣΤ΄ ερμηνεία εις Ματθαίον, τ. 11, εκδ.«Ε.Π.Ε.», Θεσσαλονίκη 1990, σ. 537.
2. Στέργιου Σάκκου, Ερμηνεία στο κατά Λουκάν, τ. 2, εκδ.«Χριστιανική Ελπίς», Θεσσαλονίκη 2010, σ. 50.
3. Ιωάννη Χρυσοστόμου, Ομιλία ΝΣΤ΄ ερμηνεία εις Ματθαίον, τ. 11, εκδ.«Ε.Π.Ε.», Θεσσαλονίκη 1990, σ. 553.
4. Στέργιου Σάκκου, Ερμηνεία στο κατά Λουκάν, τ. 2, εκδ.«Χριστιανική Ελπίς», Θεσσαλονίκη 2010, σ. 63.
5. Στέργιου Σάκκου, Ερμηνεία στο κατά Λουκάν, τ. 2, εκδ.«Χριστιανική Ελπίς», Θεσσαλονίκη 2010, σ. 57
6. Στέργιου Σάκκου, Ερμηνεία στο κατά Λουκάν, τ. 2, εκδ.«Χριστιανική Ελπίς», Θεσσαλονίκη 2010, σ. 63
7. Στέργιου Σάκκου, Ερμηνεία στο κατά Λουκάν, τ. 2, εκδ.«Χριστιανική Ελπίς», Θεσσαλονίκη 2010, σ. 63
8. Βενεδίκτου Ιερομονάχου, Παλαμικόν Ταμείον, εκδ.«Συνοδία Σπυρίδωνος ιερομονάχου, Άγιον Όρος 2007, σ. 603