Τον προφήτη Ιωνά – του οποίου το όνομα σημαίνει «περιστερά» – τον συναντάμε στο ομώνυμο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, όχι ως συγγραφέα του βιβλίου αλλά ως πρωταγωνιστή του. ‘Ήταν υιός του Αμαθί και έζησε στο α΄ μισό του 8ου αιώνα, εποχή που η Νινευή βρισκόταν σε ακμή, γι’ αυτό άλλωστε και συγκαταλέγεται μεταξύ των αρχαιότερων προφητών.

Ως προφήτη Του λοιπόν, ο Θεός τον πρόσταξε να κατευθυνθεί προς την Νινευή και να προαναγγείλει την επερχόμενη τιμωρία της εξαιτίας της φαυλότητας των κατοίκων της. Ο Ιωνάς όχι απλώς αδιαφόρησε, αλλά και διαφώνησε με την εντολή του Κυρίου. Έτσι, παρακούοντας, ακολούθησε πορεία αντίθετη από εκείνη που τον πρόσταξε. Επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο με προορισμό την Θαρσείς. Θεία βουλή τότε, ξεσήκωσε θαλασσοταραχή και ανάγκασε τους ναύτες να ρίξουν κλήρο, ώστε με αυτόν τον τρόπο να φανερωθεί ποιος ήταν ο αίτιος της οργής του Θεού. Φυσικά, ο κλήρος έπεσε στον Ιωνά, ο οποίος αναγκάστηκε να φανερώσει το ατόπημά του. Έπειτα, τους πρότεινε να τον ρίξουν στην θάλασσα για να σωθούν οι ίδιοι. Έτσι και έγινε. Όταν ο Ιωνάς βρέθηκε ανάμεσα στα μανιασμένα κύματα, ο Θεός πρόσταξε ένα μεγάλο ψάρι να καταπιεί τον προφήτη. Τρία μερόνυχτα κράτησε η παραμονή του μέσα στη σκοτεινή κοιλιά του κήτους. Μετανιωμένος, τότε, προσευχήθηκε με συντριβή. Η δέησή του εισακούσθηκε και ο Κύριος πρόσταξε το κήτος να ξεράσει τον προφήτη στην στεριά.

Μετά απ’ όλα αυτά, επανέλαβε στον Ιωνά την εντολή Του να κατευθυνθεί στην Νινευή και να αναγγείλει το μήνυμά Του. Αυτήν την φορά ο Ιωνάς υπάκουσε και το κήρυγμά του βρήκε ευήκοα ώτα. Ο βασιλιάς και οι κάτοικοι της πόλης μετανόησαν και έδειξαν την μεταστροφή τους έμπρακτα και ειλικρινά. Βλέποντας αυτό ο Κύριος, τους σπλαχνίσθηκε και ακύρωσε την τιμωρία, γεγονός που στενοχώρησε και εξόργισε τον μικρόψυχο προφήτη. Ο Ιωνάςμάλιστα, παραπονέθηκε στον Κύριο για την υπερβολική αγάπη και φιλευσπλαχνία Του προς τους αλλοεθνείς και αλλόθρησκους. Ο Θεόςόμως, που αγαπά ακόμα και αυτούς που Τον στεναχωρούν, παιδαγώγησε τον προφήτη με ένα διδακτικό περιστατικό. Ο Ιωνάς είχε σταθεί έξω από την Νινευή και ήθελε να φτιάξει ένα στέγαστρο για να προφυλαχθεί από τον ήλιο μέχρι να δει τι θα γίνει με την πόλη. Τότε, ο Κύριος πρόσταξε να φυτρώσει εκεί ένα δέντρο ώστε να ξεκουράζει τον Ιωνά με τη σκιά του, γεγονός που του προξένησε μεγάλη χαρά. Ωστόσο, την άλλη μέρα ένα σκουλήκι τρύπησε το δέντρο και ξεράθηκε. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, κατά Θεία προτροπή, ο ήλιος έκαιγε τον Ιωνά οδηγώντας τον σε τέτοια απελπισία που ήθελε να πεθάνει. Τότε ο Κύριος τον ρώτησε εάν είναι σωστό να θυμώνει εξαιτίας αυτού του φυτού και ο Ιωνάς απάντησε καταφατικά. Και ο Θεός συνέχισε: «Πρόσεξε, Ιωνά. Εσύ ούτε κόπιασες γι’ αυτό το φυτό ούτε το έκανες να μεγαλώσει. Μόνο του μεγάλωσε μέσα σε μια νύχτα και την άλλη μέρα ξεράθηκε. Κι όμως, λυπήθηκες γι’ αυτό! Εγώ δεν έπρεπε να λυπηθώ για την Νινευή, τη μεγάλη πόλη; Σ’ αυτήν υπάρχουν περισσότεροι από εκατόν είκοσι χιλιάδες άνθρωποι που δεν ξέρουν να ξεχωρίσουν το αριστερό τους χέρι από το δεξί. Επίσης, εκεί υπάρχουν και πολλά ζώα».

Ιεραποστολή και προφητεία

Προφήτης είναι, καταρχήν, αυτός που μιλάει εξ ονόματος κάποιου άλλου. Στην Παλαιά Διαθήκη είναι, αφ’ ενός, «το στόμα και ο ερμηνευτής του Θεού» και, αφ’ ετέρου, αυτός που προλέγει τα γεγονότα που μέλλουν να συμβούν. Είναι αυτός στον οποίο αποκαλύφθηκε η αλήθεια και οφείλει να την μεταφέρει στον λαό.

Το θαυμαστό αυτό φαινόμενο της προφητείας το συναντάμε από τις αρχές της ιστορίας του αρχαίου Ισραήλ. Μάλιστα, πρώτος ο Αβραάμ χαρακτηρίζεται ως προφήτης (Γεν. 20,7) αλλά και οι άλλοι πατριάρχες λαμβάνουν τον ίδιο τίτλο. «Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται ως δωρεά του Θεού, που χορηγείται σε πρόσωπα τα οποία επιλέγονται και καλούνται από τον Ίδιο, προκειμένου να διακονήσουν το σωτηριώδες έργο Του» (Καλαντζάκη Σταύρου, εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, εκδ.«Πουρναρά», Θεσσαλονίκη 2006, σ. 675). Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τους αποστόλους, οι οποίοι είναι οι κατεξοχήν ιεραπόστολοι. Ο Χριστός αναφερόμενος προς αυτούς επισημαίνει :«οὐχ ὑμεῖς με ἐξελέξασθε, ἀλλ’ ἐγὼ ἐξελεξάμην ὑμᾶς, καὶ ἔθηκα ὑμᾶς ἵνα ὑμεῖς ὑπάγητε καὶ καρπὸν φέρητε»(Ιω. 15,16), δηλαδή επιλέγονται από τον Ιησού για να επιτελέσουν το σωτηριώδες έργο Του, τον ευαγγελισμό όλου του κόσμου. Το ίδιο οφείλουμε να κάνουμε και όλοι εμείς σήμερα οι ορθόδοξοι βαπτισμένοι χριστιανοί οι έχοντες το Άγιο Χρίσμα, αφού μας εξέλεξε ο Θεός από τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων να διαδώσουμε την αλήθεια Του.

Ας επικεντρωθούμε όμως στο συγκεκριμένο περιστατικό που αναφέραμε παραπάνω με πρωταγωνιστή τον προφήτη Ιωνά. Ο Κύριος, ο ίδιος που επέλεξε για λαό Του τον Ισραήλ, προστάζει τον προφήτη Του να κηρύξει μετάνοια στους αλλοεθνής και αλλόθρησκους κατοίκους της πόλεως Νινευή. Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται η «προβολή της παγκοσμιότητας του Θεού και η ανάδειξη του ενδιαφέροντός Του για την μετάνοια και σωτηρία όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπων» (Καλαντζάκη Σταύρου, εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, εκδ.«Πουρναρά», Θεσσαλονίκη 2006, σ. 749). Τι παράδοξο για τον Ιωνά, ο οποίος ως φανατικός Ιουδαίος διακατεχόταν από μίσος για τους άλλους ανθρώπους; Τι φυσιολογικό όμως για Θεό πατέρα ολόκληρου του κόσμου; Αυτή η εντολή του Θεού προς τον Ιωνά, μήπως ήταν η προφητεία της εντολής του Χριστού «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη»(Μτ. 28,19);

Με αυτό το γεγονός, της αποστολής του προφήτη στην Νινευή, ο Θεός θέλει να δείξει στους Ιουδαίους τότε, αλλά και σε εμάς τους χριστιανούς τώρα,ότι το ευαγγέλιόΤου έχει παγκόσμια προοπτική και ότι Αυτός είναι ο Πατέρας της ανθρωπότητας.Όπως επισημαίνει και ο Μέγας Βασίλειος ο νόμος του Θεού «οὐκ ἐν τῇ Ἱερουσαλὴμ δὲ μόνον, καὶ κατὰ τὸν Ἰσραήλ· ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ, καὶ ἐν Νινευῇ, καὶ πολλαχοῦ τῆς γῆς»(EnarratioinprophetamIsaiam 2.72.15).Θέλει ακόμα να δείξει πως μπορεί ένας ολόκληρος λαός να μετανοήσει με τον λόγο ενός προφήτη τότε, αποστόλου στα χρόνια των αποστόλων και ιεραποστόλου σήμερα…

Τέλος, όταν εμείς κλείνουμε τ’ αυτιά μας στην ιεραποστολική προτροπή του Ιησού και αδιαφορούμε για το έργο Του, τότε μιμούμαστε την μικρόψυχη και εγωιστική στάση του Ιωνά. Διότι όταν απομακρυνόμαστε από τις Θείες προτροπές και επιτελούμε τα δικά μας κοσμικά «θέλω», οδηγούμαστε στην θαλασσοταραχή, στην κοιλιά του κήτους των παθών μας και στην απέραντή θλίψη, συνέπεια της απομακρύνσεώς μας από τον Θεό. Η έμπρακτη μετάνοια όμως, όπως αυτή των κατοίκων της Νινευή και η συστοίχισή μας με το θέλημα του Θεού, όπως έπραξε εκ των υστέρων ο Ιωνάς, αποκαθιστούν την σχέση μας μαζί Του και μας καθιστούν νέους προφήτες, αποστόλους και ιεραποστόλους, δηλαδή εργάτες Του.

Η μνήμη του προφήτη Ιωνά τιμάται 21 Σεπτεμβρίου