Πώς ξεκίνησε ο πατέρας Χρυσόστομος την ιεραποστολική πορεία στην Αφρικανική Ήπειρο

Απόσπασμα από την εκδήλωση της Αδελφότητας “Μια Αγιασμένη Πορεία στην Αφρική” στην Αίθουσα Τελετών Α.Π.Θ. (Δεκέμβριος 2019)

Για λόγους ιστορικούς και για να ακριβολογούμε, θα ήταν καλό να παρακολουθήσουμε την προετοιμασία του πατρός Χρυσοστόμου Παπασαραντοπούλου για το μεγάλο και άγνωστο ταξίδι του στη Μαύρη Ήπειρο. Γι’ αυτόν τον λόγο, θα αφήσουμε τον ίδιο να μας ανοίξει την καρδιά του, να ακούσουμε τους κραδασμούς της και να μας μιλήσει μέσα από τα δικά του κείμενα και τις διάφορες σκέψεις του για την προετοιμασία αυτού του περιπετειώδους ταξιδιού προς την Ανατολική Αφρική.

Πιστεύω ότι οι σκέψεις του συγκινούν, αφού διαφαίνεται πραγματικά με πόσο πόθο και αγάπη ήθελε να εργαστεί στον χώρο της Αφρικανικής Ηπείρου, παρόλο που σωματικά υπέφερε, εφόσον ήταν σε μια προχωρημένη ηλικία. Όπως περιγράφεται στο ημερολόγιό του, πολλές ήταν οι μέρες που ένιωθε μεγάλη αδιαθεσία. Και όμως δεν είπε: «Ας μείνω εδώ κάπου να ξεκουραστώ. Τι θέλω να πάω στην Αφρική;».

Το είχε πάρει πλέον απόφαση και έπρεπε οπωσδήποτε να πάει στην Ανατολική Αφρική, εκεί που ονειρεύτηκε. Ας αφήσουμε τον πατέρα Χρυσόστομο να μας πει μερικές από τις σκέψεις και τις ιδέες που ο Θεός, πιστεύω, τον φώτισε να γράψει τότε για την πορεία του στον χώρο της Ανατολικής Αφρικής. Βρισκόμαστε στο έτος 1960, όταν ο πατήρ Χρυσόστομος είχε ήδη πάρει την απόφαση για το μεγάλο ταξίδι της ζωής του.

Η Προετοιμασία στους Αγίους Τόπους

Ένα ταξίδι που του άνοιξε καινούργιους ορίζοντες και του αποκάλυψε μια νέα σελίδα στην πορεία της επίγειας ζωής του. Το άγνωστο αυτό ταξίδι ήθελε να έχει άμεση σχέση με το πρόσωπο του Ιησού. Εκεί που γεννήθηκε, βαπτίστηκε, κήρυξε, θαυματούργησε, σταυρώθηκε και τέλος αναστήθηκε.

Έφτασε λοιπόν στους Αγίους Τόπους. Μέσα από τις ημερολογιακές του σημειώσεις ο πατήρ Χρυσόστομος περιγράφει τις διάφορες ακολουθίες και τους σημαντικότερους τόπους που είχε την ευκαιρία ο ίδιος να επισκεφθεί. Περιγράφει με λεπτομέρεια τους ανθρώπους που συνάντησε, αρχιερείς και ιερείς, όπως και τον τότε πατριάρχη Ιεροσολύμων, Βενέδικτο.

Η συμμετοχή του στις ακολουθίες ήταν κάτι που τον συγκλόνισε. Γιατί παίρνοντας μέρος στις Ιερές Ακολουθίες, η σκέψη, η ψυχή και η καρδιά του βρίσκονταν στον προορισμό του. Εκείνο το οποίο είχε βάλει ήδη στο μυαλό του: να πορευθεί προς την άγνωστη ως εκείνη τη στιγμή Αφρικανική Ήπειρο και να γίνει ο πρωτοπόρος.

Εκείνος που θα αγωνιζόταν κάτω από δύσκολες και αντίξοες συνθήκες να προσφέρει σαν γνήσιος αγωνιστής του Χριστού ένα μικρό, ελάχιστο δώρο ευγνωμοσύνης προς τον ίδιο τον Κύριο για τις έως τότε θείες ευεργεσίες στη ζωή του. Ήθελε ο πατήρ Χρυσόστομος εκείνες τις μέρες που βρισκόταν στους Αγίους Τόπους να προετοιμάσει ολοκληρωτικά τον εαυτό του και να δει ότι επιτέλους οι οραματισμοί του μπορούσαν να βρουν, μέσα από ένα θαύμα και μόνο, την εκπλήρωσή τους. Έτσι, προσευχόταν με όλη τη δύναμη της καρδιάς του να μπορέσει να βαδίσει ευθυτενής και βράχος ακλόνητος μέσα από τη φλόγα που έκαιγε την ψυχή του, ενθυμούμενος ένα όμορφο ρητό που έλεγε: «υπάρχουν μερικές ιδέες που μας βρίσκουν πάντοτε νέους και μας διατηρούν νέους». Μια τέτοια ιδέα είναι ο αίθρος του αιωνίου κάλλους, το οποίο πληροί το σύμπαν.

Ο πατήρ Χρυσόστομος, για να ολοκληρώσει αυτές τις σκέψεις, συμπληρώνει ότι το σύμπαν, η δημιουργία δηλαδή, ενσωματώνει και ενσαρκώνει το ωραιότερο στοιχείο της φύσεως που είναι ο άνθρωπος, ο όπου γης άνθρωπος. Αυτόν τον άνθρωπο, εκείνη την ώρα που βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα, προετοιμάζεται να τον αγκαλιάσει και να του δώσει πνευματικό και θεϊκό περιεχόμενο. Εκείνο που θα έκανε τους Αφρικανούς, μέσα από την αγνότητα και την πίστη τους, να καταλάβουν ότι συμμετέχουν και αυτοί και μπορούν να αποκτήσουν το ψυχικό μεγαλείο και να δουν τα ουράνια να ενώνονται με τα γήινα, να οδηγούνται έτσι στο τέλος, μέσα από τις απογοητεύσεις, την άγνοια και τις καταιγίδες, στη λαμπρότητα της Αναστάσεως.

Εκεί, γονατιστός στον Πανάγιο Τάφο, οραματίζεται ένα συγκλονιστικό αναβάπτισμα μέσα από την πίστη και την αφοσίωσή του στις πανύψηλες κορυφές της αθάνατης νίκης. Έκλαιγε σε ποταμούς δακρύων, προσευχόμενος να μείνει αφοσιωμένος στην τρελή, όπως την αποκαλούσε, και ακραία απόφασή του να πάει κοντά τους να αγωνιστεί μαζί τους. Στις 24 Απριλίου 1960, όπως σημειώνει στο ημερολόγιό του, έφτασε στο λιμένα της Αλεξάνδρειας και γράφει συμπερασματικά τις πρώτες του σκέψεις:

«Ἐπανῆλθον εἰς τὸ δωμάτιον καὶ ἐκάθισα ἕως τὰς δέκα νυκτερινή. Ἂς ἔχῃ δόξαν ὁ Κύριος ποὺ μὲ ἀξίωσε νὰ πατήσω τὴν μαύρην αὐτὴν ἤπειρον. Ἂς εὐδοκιμήσῃ ἡ χάρις Του νὰ φτάσω εἰς τὸν προορισμὸν καὶ νὰ φέρω εἰς πέρας καλῶς τὴν ἀποστολήν μου πρὸς δόξαν τοῦ Ἁγίου ὀνόματός Του καὶ τῆς Ἐκκλησίας Του, πρὸς σωτηρίαν πολλῶν ψυχῶν, διὰ τὰς ὁποίας Ἐκεῖνος ἐθυσιάσθη ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν».

Πρώτες Σκέψεις και Δοκιμασίες

Την επομένη κιόλας είχε συνάντηση με τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Χριστοφόρο, με τον οποίο συζήτησε για την επιθυμία του να μεταβεί στην Αφρική για να αναλάβει εθελοντικά και δοκιμαστικά αυτό το υπέροχο έργο του Ευαγγελισμού. Χαρακτηριστικά εξομολογείται:

«Ἐγὼ δὲν εἶμαι ἄξιος γιὰ τίποτε, ἀλλὰ ἂς εὐοδοθεῖ τὸ ἔργον τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας Του. Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, διὰ τὸ ὄνομά Σου τὸ Ἅγιον ἐξῆλθον τῆς φίλης Πατρίδος καὶ ὅλων μου τῶν ἐν αὐτῇ ἀνέσεων. Ἐχωρίσθην ἀπὸ τοὺς ἐκεῖ φιλτάτους ἐν σοὶ ἀδελφοὺς καὶ ἦλθον ἐδῶ. Κάμε με ὅ,τι θέλεις καὶ ὅπως θέλεις νὰ γεννηθεῖ τὸ ἐν πᾶσι τὸ Πανἅγιον θέλημά Σου».

Ήδη άνοιξε ο δρόμος για την ένθερμη και βαθιά επιθυμία του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο, συναντήθηκε εκτός από τον Πατριάρχη και με άλλους αρχιερείς και κληρικούς που υπηρετούσαν τότε στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.

Υπήρξαν και στιγμές που ο Σατανάς ήθελε να δοκιμάσει την υπομονή και την πίστη του. Τίποτε όμως δεν μπόρεσε να τον κλονίσει ή να του αλλάξει την ήδη παρμένη απόφασή του να πορευθεί προς τα έθνη. Κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στις ακόλουθες σκέψεις του:

«Τρίτῃ Μαΐου 1960. Βαρὺ τὸ κλῖμα τῆς Ἀλεξανδρείας. Ἡ ὑπόθεσής μου στάσιμος, ἀλλὰ ἀναμένω τὴν σωτηρίαν Κυρίου. Ἔρχονται καὶ στιγμὲς δειλίας, ἀλλὰ ἡ χάρις τοῦ Ἰησοῦ τὶς διώχνει». Καὶ συμπληρώνει: «Βλέμματι καὶ ἀκοῇ ὁ δίκαιος καὶ ἡ πρώτη ἐπίθεσις. Κύριε, σύντριψον τὸν Σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ἐν τάχει. Ἢ νὰ τὸ ὀνομάσουμε τοῦτο πρώτην ἐγκατάλειψιν, ἀλλ’ οὐκ εἰμὶ μόνος».

Συνεχίζει δε την επομένη:

«Τί προσέφερα εἰς τὸν Κύριόν μου ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια; Ἂν τὰ βάλω κάτω, νομίζω ὅτι θὰ εὕρω πάρα πολὺ παθητικόν. Καὶ τὸ ἐνεργητικόν μου τί ἂν τὰ ἀποδώσωμεν τῷ Κυρίῳ; Εὐλόγησον, Κύριε, τὴν ὀλίγη ζωήν μου ποὺ μᾶς ἔχει ὁρίσει ἀκόμη εἰς τὴν γῆ αὐτὴν νὰ εἶναι καρποφόρος. Δὸς Χριστέ πριν δειλιάσομεν κάτι νὰ ποιήσομεν».

Η Άφιξη στην Αφρική

Έτσι εξελίχθηκαν όλα ως εκείνης της στιγμής ομαλά. Οι προετοιμασίες ολοκληρώθηκαν. Με τη συγκατάθεση του Πατριάρχη και με ένα γράμμα του τότε Μητροπολίτη Ειρηνουπόλεως κ. Νικολάου, του μετέπειτα Πατριάρχη Αλεξανδρείας, ο γηραιός πλέον αετός της Ιεραποστολής, στις 23 Μαΐου, πετάει.

Ανοίγει τις φτερούγες του και φτάνει εκεί όπου εκπληρώνεται ο πόθος του. Πατάει επιτέλους τα αγιασμένα και ευλογημένα χώματα της Αφρικής. Οδικώς από την Αιθιοπία πορεύεται προς την Ουγκάντα, όπου ήταν τότε το κέντρο της Ιεραποστολής της Μητροπόλεως Κένυας.

Λόγω ελλείψεως χώρου, δεν θα προσθέσουμε τις εντυπώσεις του από το μακρινό αυτό ταξίδι, όπου περιγράφει με γλαφυρό ύφος την όμορφη φύση της Αφρικής και τους ανθρώπους της.

«Ἢ τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον καὶ δεδοξασμένον εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας. Ὅ,τι καὶ ἂν εἴπω, ὅ,τι καὶ ἂν γράψω δὲν θὰ εἶναι τίποτε πρὸς δόξαν Του καὶ πρὸς ἔκφρασιν τῶν αἰσθημάτων μου. Ἐ, μεγάλες συγκινήσεις δὲν ἐκφράζονται παρὰ μόνον διὰ τῆς σιωπῆς».

Έγραφε στο ημερολόγιό του.

Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο τότε Μητροπολίτης Ειρηνουπόλεως Νικόλαος είχε αναφέρει αρχές του 1960 στον τότε πρωτοπόρο πατέρα Ρουβήμ Μουκάσα-Σπάρτα να γράψει επιστολή στον πατέρα Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο, ο οποίος ήδη αγωνιούσε να φτάσει στην Αφρικανική Ήπειρο.

Η Προσωπική Μου Σχέση με τον Πατέρα Χρυσόστομο

Για πολλές δεκαετίες ασχολούμαι με τη ζωή και το έργο του αείμνηστου πρωτοπόρου Ιεραποστόλου, πατρός Χρυσοστόμου Παπασαραντοπούλου. Δεν είχα την ευλογία να τον γνωρίσω προσωπικά. Όμως πιστεύω πως η Θεία Πρόνοια με έναν άλλο τρόπο τον έφερε μέσα στην πορεία της ζωής μου.

Όταν ακόμα ήμουν έφηβος, στα κατηχητικά και στις ομάδες, όταν ήμουν δεκαπέντε μόλις ετών, μας μιλούσαν για την εξωτερική ιεραποστολή. Ο πατήρ Χρυσόστομος ήταν συμμαθητής με Κύπριους νεαρούς τότε ιεροδιακόνους και κληρικούς, όπως και με τον πρώτον Ορθόδοξο Αφρικανό Θεολόγο, πατέρα Θεόδωρο Ναγκιάμα, τον μετέπειτα επίσκοπο Ναυκρατίδος και τέλος πρώτον Μητροπολίτη Ουγκάντας.

Οι συχνές αυτές αναφορές στα κατηχητικά σχολεία στην εξωτερική ιεραποστολή μάς ενεψύχωναν όλους. Μας άνοιξαν τα φτερά και έτσι, όπως ήμασταν έφηβοι, αρχίσαμε να κάνουμε όνειρα ότι μια μέρα θα πετούσαμε και θα πηγαίναμε στην Αφρική ιεραπόστολοι. Όσο κι αν ήταν αυτό κατά κάποιον τρόπο ενθουσιώδης νεανική παλμή, στο τέλος φαίνεται ότι ενήργησε η Θεία Πρόνοια και κατεύθυνε τα βήματά μας σε αυτόν τον τόσο αγαπητό χώρο που λέγεται Αφρική και ιδιαίτερα στην Ανατολική Αφρική.

Μέσα από τις διάφορες εκδηλώσεις που, σαν μαθητές, εργαστήκαμε όλοι μας με σκοπό να προωθήσουμε το έργο της εξωτερικής ιεραποστολής στην Ανατολική Αφρική, ήταν και η συλλογή χρημάτων για να χτίσουμε το πρώτο ιεραποστολικό κέντρο στην Καμπάλα της Ουγκάντας. Τότε μαζεύτηκαν μερικά χρήματα τα οποία στάλθηκαν μέσω του τότε Πρωτοσυγκέλλου Αρχιερατικού Επιτρόπου της τότε Ιεράς Μητροπόλεως Κιτίου, Αρχιμανδρίτη Αιμιλιανού Νικολάου Σιδερά, ο οποίος ήταν συμμαθητής και φίλος του πατρός Χρυσοστόμου.

Ο πατήρ Νικόλαος κάλεσε τότε τον πάτερ Θεόδωρο Ναγκιάμα, επίσης νεαρό συμμαθητή του, να μας επισκεφθεί στην Κύπρο και να μας μιλήσει για το έργο που γίνεται στην Ανατολική Αφρική. Πράγματι, ο πατήρ Θεόδωρος Ναγκιάμα ήρθε στο νησί μας και αναφέρθηκε λεπτομερώς για το ιεραποστολικό έργο στην Ανατολική Αφρική στα κατηχητικά σχολεία και στις ομάδες, καθώς επίσης και στα κηρύγματά του σε διάφορους ναούς της πόλεως της Λεμεσού.

Θυμάμαι τότε που προσωπικά δεν έχασα σχεδόν καμία από τις ομιλίες του. Κυκλοφορούσα με το ποδήλατό μου και πήγαινα στους ναούς και στους χώρους όπου ο πατήρ Θεόδωρος Ναγκιάμα θα μιλούσε για την εξωτερική ιεραποστολή, ιδιαίτερα για το έργο που γινόταν στην Ανατολική Αφρική, και τον άκουγα να μιλά με μεγάλο ζήλο για τον αείμνηστο πατέρα Χρυσόστομο.

Θυμάμαι που το τόνιζε, γιατί πίστευε ο ίδιος ότι ήταν απαραίτητη η παρουσία Ελλήνων ιεραποστόλων στον χώρο της Ανατολικής Αφρικής. Έτσι λοιπόν, από ενθουσιασμό κινούμενος κι εγώ, του ζήτησα να μου δώσει τη διεύθυνση και το ακριβές όνομα του πατρός Χρυσοστόμου, του Έλληνα αυτού άγνωστου σε μένα ιεραποστόλου στον χώρο της Ανατολικής Αφρικής. Το πήρα και χωρίς να χάσω καιρό του έγραψα το πρώτο μου γράμμα, που χρονολογείται, βάσει των επιστολών του αλλά και των αντιγράφων των δικών μου επιστολών που κατέχω, λίγο μετά την άφιξή του ίδιου στην Αφρική, το 1961.

Έγραφα τότε τις επιστολές που του έστελνα μέσα σε ένα μεγάλο τετράδιο για λόγους αρχείου. Απορώ και εγώ πώς μου ήρθε η ιδέα από τα 15 μου χρόνια να κρατώ αρχείο των επιστολών που έγραφα. Όπως εκείνος, έτσι και εγώ είχαμε μεγάλη αδυναμία στην αλληλογραφία. Έγραφα και ο πατήρ Χρυσόστομος μου απαντούσε. Του ξαναέγραφα και μου ξανααπαντούσε και πάλι. Η αλληλογραφία μας αυτή κράτησε μέχρι και τις παραμονές του θανάτου του.

Αρκεί να σας πω ότι το τελευταίο του γράμμα προς εμένα το έγραψε όταν ήταν πια ο ίδιος στο Ζαΐρ, τρεις μέρες πριν το θάνατό του. Έψαχνε να βρει βοηθούς ο πατήρ Χρυσόστομος. Ψάχνοντας μέσα στο αρχείο μου, βρήκα τις επιστολές αυτές.

Ενδεικτικά παραθέτω αυτούσια την πρώτη επιστολή του προς εμένα με ημερομηνία 20 Σεπτεμβρίου 1961. Για λόγους χρόνου δεν θα διαβάσω όλη την επιστολή. Αναφέρεται εδώ το βιογραφικό του με πληροφορίες για το ποιος είναι, από πού κατάγεται, πότε γεννήθηκε και τι έχει κάνει στη ζωή του. Είναι ένα είδος αυτοβιογραφίας. Αλλά το πιο σημαντικό από την επιστολή, την πρώτη επιστολή που μου έγραψε ο πατήρ Χρυσόστομος, είναι η τελευταία παράγραφος:

«Λοιπόν, ἀγαπητέ μου Ἀνδρέα, τράβηξε ἐμπρὸς μὲ τὴν χάρη καὶ βοήθεια τοῦ Χριστοῦ μας. Ἂν ὁ Κύριος μὲ ἀφήσει νὰ ἐργαστῶ 8-10 χρόνια, θὰ εἶμαι εὐτυχὴς νὰ παραδώσω σὲ σένα, τὸν Ἀνδρέα Τυλιρίδη ἀπὸ τὴ Λεμεσὸν τῆς Κύπρου, τὴ συνέχεια τοῦ ἱεροῦ ἔργου. Πολλὲς εὐχὲς σὲ ὅλα τὰ χριστιανόπουλα καὶ τὰ καλὰ παιδιὰ τῆς Λεμεσοῦ καὶ σὲ ὅλον τὸν κόσμο νὰ φωτιστεῖ.

Με τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ μας, Ἀρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος».

Και εδώ απόψε είναι μάρτυρας ο γέροντας Αμφιλόχιος, με τον οποίον περπατήσαμε μαζί, όταν ήταν νεαρός Αρχιμανδρίτης και εγώ λαϊκός, στους τόπους όπου πραγματικά έσπειρε ο πατήρ Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος. Έγραφε λοιπόν ο πατήρ Χρυσόστομος:

«Χαιρετῶ λοιπὸν ἀπὸ τὴν μακρινὴν αὐτὴν χώραν τοὺς παλαιοὺς ἐκλεκτούς μου φίλους τῆς Θεσσαλονίκης καὶ παρακαλῶ θερμῶς νὰ εὔχονται καὶ νὰ προσεύχονται νὰ μὲ φωτίζει καὶ νὰ μὲ ἐνισχύει ὁ Κύριος νὰ ἐργαστῶ λίγο πρὸς δόξαν Αὐτοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας Του. Ἐδῶ ποὺ ἦρθα ὑπακούω εἰς μυστικὴν ἐντολὴν του».

Ο τότε Μητροπολίτης Ειρηνουπόλεως Νικόλαος χάρηκε πολύ και του ανέθεσε τη Γενική Γραμματεία της Ιεραποστολής.

«Ἡ Ἐξωτερικὴ Ἱεραποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι πλέον γεγονός. Ὅλοι οἱ εὐσεβεῖς Ἕλληνες πρέπει νὰ ἐνδιαφερθοῦν καὶ νὰ συνδράμουν. Οἱ Ἀφρικανοὶ προσχωροῦν συνεχῶς εἰς τὴν Ὀρθοδοξία καὶ εἶναι ἡ μεγαλύτερη εὐκαιρία δράσεως».

Η Διαδοχή και η Απόκτηση του Αρχείου

Η αλληλογραφία μας συνεχίστηκε και μετά την αναχώρησή μου από την Κύπρο, αφού όταν τελείωσα την στρατιωτική μου θητεία το 1966, έφυγα για να σπουδάσω στην Αγγλία μουσικός. Συνεχίσαμε την αλληλογραφία μας όχι μόνο τότε αλλά και όταν τελείωσα τις θεολογικές μου σπουδές στο Παρίσι και έφτασα στην Οξφόρδη για το διδακτορικό μου. Μέσα από τις επιστολές αυτές διαφαίνεται η διορατικότητα του πατρός Χρυσοστόμου, ίσως και διόραση, ότι μια μέρα θα μπορούσα να βοηθήσω και να συνεχίσω το ιεραποστολικό του έργο.

Πώς εξηγούνται άλλωστε τα λόγια που μου γράφει ενώ είχα μόλις συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας μου, εγώ ένας άσημος και φτωχός μαθητής γυμνασίου τότε, ότι θα τον διαδεχόμουν σε αυτό το πολύ σημαντικό έργο, το οποίο ο ίδιος επιτελούσε; Πολλά χρόνια αργότερα, σε μια επίσκεψη που έκανε στην Κένυα ο αείμνηστος Μητροπολίτης Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλαιας Νεκτάριος, ο οποίος ήταν από τους πρώτους συνεργάτες κληρικούς που τον είχαν ακολουθήσει πριν χρόνια στο Ζαΐρ, μου ζήτησε να τον πάρω να δει τους χώρους όπου έζησε και εργάστηκε ο πατήρ Χρυσόστομος.

Εκείνη η επίσκεψη του αείμνηστου Μητροπολίτη Νεκταρίου ήταν η αφορμή για να έχω σήμερα το προσωπικό αρχείο και τις ημερολογιακές σημειώσεις του πατρός Χρυσοστόμου Παπασαραντοπούλου. Γιατί όταν είδε τους τόπους όπου έζησε ο πατήρ Χρυσόστομος, με προσκάλεσε στην Κάλυμνο για να μου δώσει το αρχείο αυτό, το οποίο του εμπιστεύτηκε η αδερφή Όλγα Παπασαραντοπούλου. Με την πρώτη ευκαιρία έφτασα στην Κάλυμνο. Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Νεκτάριος μου έδωσε την ελευθερία να ψάξω και να μελετήσω τα διάφορα αρχεία, βιβλία και άλλα πράγματα και να διαλέξω ό,τι ήθελα και αφορούσε τον πατέρα Χρυσόστομο, γιατί πίστευε ακριβώς ότι θα το αξιοποιούσα.

Πήρα λοιπόν με μεγάλη χαρά ό,τι μπορούσα από το αρχείο: επιστολές και προσωπικά έγγραφα που αφορούσαν τον πατέρα Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο, καθώς επίσης και τις ημερολογιακές του σημειώσεις που ξεκίνησε από την Ελλάδα και πήγε στα Ιεροσόλυμα και πώς στη συνέχεια έφτασε στην Αλεξάνδρεια, συνάντησε τον Πατριάρχη Χριστοφόρο και έγιναν εκεί όλες οι συνεννοήσεις και οι διευθετήσεις για να προχωρήσει προς την Ανατολική Αφρική.

Αναγνώριση και Συνεργασία

Ο πατήρ Χρυσόστομος ανήκει οπωσδήποτε στην κατηγορία των κληρικών εκείνων που δεν είχαν ποτέ σκεφτεί να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους. Θυσίασε όλη του τη ζωή και παρά το γήρας και τις ασθένειές του, ζήτησε να φύγει για τη μακρινή άγνωστη Αφρική. Έμεινε εκεί ακλόνητος και όταν αναγκάστηκε κάποτε να αλλάξει χώρο, δεν σκέφτηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα, αλλά ζήτησε από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας να του επιτρέψει να συνεχίσει το έργο του αυτό στην Αφρική. Επιπλέον, ήταν ο πρώτος που συμπαραστάθηκε στον πρώτον Μητροπολίτη Κένυας και Ειρηνουπόλεως Νικόλαο, τον μετέπειτα Πατριάρχη Αλεξανδρείας Νικόλαο τον Έκτο, ο οποίος μάλιστα του έστειλε ένα γράμμα και του έδινε τις εξής οδηγίες για να συνεχίσει το έργο το οποίο ανέλαβε τότε στην Ανατολική Αφρική, αναγνωρίζοντας έτσι τη μεγάλη συμβολή του στην εξάπλωση της Ορθοδοξίας στην Αφρικανική ήπειρο.

«Ἔχοντες ὑπόψιν τὰς πολυτίμους ὑπηρεσίας ἃς παρέσχε ἡμῖν ἡ μετέρα ἀγαπητὴ Πανοσολογιότης, ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία καὶ ἡ Θεόσωστος Μητρόπολις διορίζομεν αὐτὴν γενικὸν Ἀρχιερατικὸν Ἐπίτροπον ἡμῶν μετὰ εὐρείας δικαιοδοσίας καὶ μετὰ τοῦ δικαιώματος ὅπως ἐκπροσωπῇ ἡμᾶς εἰς πᾶσαν ἐκκλησιαστικὴν καὶ διοικητικὴν ἐκδήλωσιν, ὑπογραφῇ δι’ ἑξ ὀνόματος ἡμῶν τὰ πιστοποιητικὰ ἔγγραφα καὶ ἄλλα ἀφορῶντα τὴν Ἱερὰν Μητρόπολιν Εἰρηνουπόλεως κατὰ τὴν ἐξ αὐτῆς ἀπουσίαν ἡμῶν».

Πολλά είναι τα περιστατικά τα οποία συνέδεσαν τη ζωή του πατρός Παπασαραντοπούλου με διάφορους τόπους αλλά και με διάφορες προσωπικότητες. Αξιοσημείωτη ήταν η γνωριμία του τότε με τον αείμνηστον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ’, τον οποίον συνάντησε στις επισκέψεις του το 1970 στον χώρο της Ανατολικής Αφρικής και ιδιαίτερα στην Κένυα, στην πρώτη επαφή του Αρχιεπισκόπου με τους Αφρικανούς, τότε που επευφήμησε και εργάστηκε για να βοηθήσει στην προαγωγή του έργου του Ευαγγελισμού των φίλων της Ανατολικής Αφρικής.

Με πολλή ταπείνωση ο πατήρ Χρυσόστομος, τότε που είχε ήδη φύγει για το Ζαΐρ, έγραφε στον Χωρεπίσκοπο Κωνσταντίας, τον μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο Α’, που ήταν βοηθός:

«Ἐν πρώτοις ἐπιθυμῶ νὰ ἐκφράσω τὴν μεγάλην μου χαρὰν γιὰ τὰ ὅσα συνετελέσθησαν εἰς Κένυαν μὲ τὴν κατὰ τὸν παρελθόντα Μάρτιον παρουσίαν ἐκεῖ τῆς αὐτοῦ Μακαριότητος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ἂς εἶναι εὐλογημένον τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου, ὅστις τὴν χάριν Τήτου ἔδωκε τὴν μεγάλην ἐκείνην πνευματικὴν ἱκανοποίησιν εἰς τὸν ἡρωικὸν ἐκπρόσωπον τῆς Χριστιανικῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀνδρείας καὶ Μεγαλοψυχίας».

Μαρτυρίες Άλλων για το Έργο του

Προτού κλείσουμε, θα ήταν χρήσιμο να παραθέσουμε μέσα από εκατοντάδες επιστολές που έλαβε ο πατήρ Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος από φίλους και υποστηρικτές του έργου του, ένα κείμενο από τον αείμνηστο γέροντα Φιλόθεο Ζερβάκο, ο οποίος ως γνωστόν αποτελεί οσιακή μορφή του 20ου αιώνα.

Γράφει λοιπόν ο πατήρ Φιλόθεος το 1962:

«Ἐν πρώτοις θὰ μὲ ἐπιτρέψετε νὰ σᾶς συγχαίρω διὰ τὸν ζῆλον τὴν προθυμίαν, τὴν ἀγάπην καὶ τὴν φιλαδελφίαν τὴν ὁποίαν βλέπω ὅτι ἔχετε καὶ δεικνύετε πρὸς τοὺς ἐν Οὐγκάντα Ἀφρικανοὺς ἀδελφούς. Οὐκ ἐξ ἡμῶν Θεοῦ τὸ δῶρον ἐπειδὴ πᾶσα δόσις ἀγαθὴ καὶ πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθεν ἐστὶ καταβαῖνον ἐκ τοῦ πατρὸς τῶν φώτων. Δεύτερον, ὡς γεροντότερος καὶ πεῖραν ἔχων, σὲ συμβουλεύω νὰ ἐργάζεσαι καὶ νὰ κοπιάζεις διὰ τὴν ἀγάπην τῶν ἀδελφῶν καὶ ἀκόμη νὰ βιάζεις τὸν ἑαυτόν σου κατὰ τὸν θεοκήρυκα Ἀπόστολον Παῦλον. Νὰ κοπιάζεις, ἀλλὰ καὶ μὲ διάκρισιν. «Μείζων γὰρ πασῶν τῶν ἀρετῶν εἶναι ἡ διάκρισις».

Ο αείμνηστος ακαδημαϊκός Ιωάννης Καρμύρης, τότε που ήταν και καθηγητής του πατρός Χρυσοστόμου, σε μία από τις επιστολές του σημειώνει τα εξής:

«Βίᾳ καὶ ἐπιθυμῶ νὰ ἐκφράσω ὑμῖν τὰ εἰλικρινῆ συγχαρητήριά μου καὶ νὰ εὐχηθῶ πῶς ὁ Κύριος ἐνισχύσει πάντοτε ὑμᾶς πρὸς συνέχισιν καὶ πρόοδον τοῦ ἀρξαμένου ἔργου, ὅπερ θὰ περιληφθεῖ μετὰ τοῦ ὀνόματός σας καὶ τῶν ἄλλων συνεργατῶν σας. Παραδείγματος χάριν τοῦ μαθητοῦ μου πατρὸς Θεοδώρου Ναγκιάμα εἰς τὰς δέλτους τῆς ἱστορίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς ἐν Ἀφρικῇ».

Ανάμεσα στα διάφορα κατάλοιπα του πατρός Χρυσοστόμου βρέθηκαν και πολλές προσωπικές σημειώσεις του και ελπίζω σε μία μελλοντική εργασία μου να δημοσιευθούν. Σήμερα όμως, απόψε, αρκούμαι να δώσω στη δημοσιότητα ιδιόχειρους στίχους από άγνωστο συγγραφέα χωρίς κανέναν σχολιασμό.

Μάθετε περισσότερα για τον πρωτοπόρο ιεραπόστολο π. Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο