Γράφει ο Χαράλαμπος Μεταλλίδης, Πρόεδρος Δ.Σ.
Σεβασμιώτατοι, πατέρες και αδελφοί της ιεραποστολής.
Τιμούμε τα 60 χρόνια από την ίδρυση της ιστορικής αυτής Αδελφότητας, 60 χρόνια προσφοράς στην εντολή του Κυρίου «Πορευθέντες μαθητεύσατε». Σε μια ιστορική αναφορά οι σκέψεις μας μας οδηγούν πίσω στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στον μεγάλο Στρατηλάτη «Εσκεντερ» όπως τον ονομάζουν οι Άραβες.
Ο Αλέξανδρος υπήρξε ο μεγαλύτερος πολιτιστικός, κοινωνικός και επιστημονικός κομιστής αξιών, που μετέφερε και μετέδωσε επιστήμη, τέχνες, γράμματα, και προπαντός πλούσια γλώσσα στον τότε γνωστό κόσμο.
Ο Χριστιανισμός, γράφει ο Παπαρρηγόπουλος, ταυτίζει την τύχη του με τον Ελληνισμό και χρησιμοποίησε την γλώσσα του σαν μέσο μετάδοσης των αξιών. «Ο Ελληνισμός ίσως θα είχε αντιμετωπίσει κίνδυνο αφανισμού, αν ο Μέγας Αλέξανδρος και οι Μακεδόνες διάδοχοι του δεν δημιουργούσαν τον Νέο Ελληνισμό της Ανατολής, που αποτελεί την μεγαλύτερη προσφορά που πρόσφερε ποτέ Έθνος στην γη. Τα πνευματικά κέντρα όπως οι βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας της Περγάμου, της Αντιοχείας και της Εφέσου αποτέλεσαν τον πνευματικό κρίκο με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό».
Αυτά τα κέντρα του πολιτισμού τροφοδοτούσαν με βιβλία και δασκάλους που επηρέασαν τον Ρωμαϊκό, τον Βυζαντινό και τον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό. Στην αίγλη του πνευματικού και πολιτιστικού κύρους του Βυζαντίου δημιουργήθηκε το κλίμα και το κατάλληλο έδαφος για την μετάδοση του Ευαγγελίου σε όλους τους λαούς που συναναστράφηκαν μαζί του.
Γράφει τότε ο Γάλλος ιστορικός Sim:
«Και σε περιοχές στις οποίες εισδύουν ιεραπόστολοί μας, εν πολλοίς έχουν για πρώτη φορά δεχθεί το Ευαγγέλιο από Έλληνες ιερείς».
Όλα αυτά μέχρι της αλώσεως και αφανισμού των Χριστιανών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που διέλυσε κάθε στοιχείο πολιτισμού, κοινωνικού και θρησκευτικού.
«Ορισμένοι Λαοί όπως ο Οθωμανικός, γράφει ένας ιστορικός, δεν παράγουν πολιτισμό, αλλά καταστρέφουν και λεηλατούν ό,τι ωραίο βρίσκουν μπροστά τους».
Από τότε στα χρόνια τα δύσκολα και σκοτεινά και μέχρι το 1907 καμιά πρωτοβουλία δεν αναφέρεται σε ελληνική Ιεραποστολική παρουσία, παρά μόνον ενός αφανούς ήρωα και εξερευνητή του Παναγιώτη Ποταγού, που η περιήγηση του κράτησε 16 χρόνια.
Κατέβηκε το 1869 στον Κονγκό μέσω Σουδάν στις όχθες του ποταμού Ουέλε και από εκεί μέχρι τον ποταμό Κονγκό έφτασε πολύ πιο μπροστά από τον εξερευνητή Στάνλεϊ στις περιοχές αυτές και πολύ πιο πέρα από το σημείο που εξερεύνησε ο Στάινφουρφ. Στην κάθοδό του αυτή μέσα από τα παρθένα δάση του Κονγκό έφτασε στη πόλη Ιζίρο και την πόλη Μπούνια, που πριν μερικά χρόνια απαριθμούσε μέχρι και 5.000 Έλληνες, με συνοδεία εκατό λογχοφόρων φυλάρχων που τον ονόμαζαν ο «Έλληνας Θεός», γιατί γιάτρευε τις ασθένειες τους. Το Κράτος του Κονγκό τον τίμησε στην πρωτεύουσα Κινσάσα, ονομάζοντας κεντρική οδό της με το όνομα Λεωφόρος Παναγιώτη Ποταγού.
Το 1874 ένας άλλος άγνωστος Ιεραπόστολος, ο Φιλόθεος Αθηναΐτης, που αποκαλύπτεται από τη γραφίδα του Νικολάου Αμβάζη καθηγητού του Βαρβακείου Λυκείου και πρώην ιεροκήρυκα Σμύρνης. Εμφανίζει τον απόφοιτο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης σε ένα ταξίδι προς την Αυστραλία να πέφτει στα χέρια ανθρωποφάγων στα νησιά Τσαγουέ προς την Ινδονησία και την μεταστροφή τους από αυτόν σε χριστιανούς μετά από πολλές προσπάθειες, κόπους και κινδύνους.
Ερχόμαστε μετέπειτα χρονολογικά, το 1907 στον πρώτο Ιεραπόστολο της Ανατολικής Αφρικής τον πατέρα Νικόδημο Σαρίκα, τον «Άγιο του Κιλιμάντζαρου», όπως τον αποκαλούσαν οι ιθαγενείς. Διέσχισε τη Ροδεσία, την Μοζαμβίκη και κατέληξε στο Τζοχάνεσμπουργκ στις ελληνικές παροικίες, χτίζοντας εκκλησίες και σχολεία και διοργανώνοντας την ελληνική κοινότητα.
Το 1911 φεύγει από την Νότια Αφρική και εγκαθίσταται στο Μόσσι της Τανζανίας. Αναφορά γίνεται μετέπειτα στο γιατί έφυγε ο παπα-Νικοδημος από την ελληνική παροικία… Έφυγε γιατί πήρε την απόφαση να ευαγγελίσει και στους ιθαγενείς τον λόγο του Θεού. Φαίνεται καθαρά ο ιεραποστολικός του ζήλος να ανεξαρτητοποιηθεί οικονομικά από την παροικία, διαθέτοντας όλες τις οικονομίες του για την καλλιέργεια καπνού ορισμένων εκταρίων που τον είχε παραχωρήσει η κυβέρνηση της Ροδεσίας.
Εκεί στο Μόσσι λαμβάνει και την πρώτη επιστολή από τους πρωτεργάτες της Ορθοδοξίας στην Ουγκάντα, τον πατέρα Οβαδία Μπασατζακιτάλο και τον μετέπειτα επίσκοπο Νειλουπόλεως πατέρα Χριστοφόρο Ρουβήμ Σπάρτα. Ασταμάτητα ταξίδια, ταλαιπωρίες, κίνδυνοι και θυσίες συνοδεύουν τον γέροντα μέχρι την κοίμηση του το 1941 στην Τάγκα της Τανζανίας, που την ονόμαζε μετά από κάθε περιοδεία του «αγαπημένη Καπερναούμ Παραθαλασσία».
Εδώ κάπου μετά την παρέλευση είκοσι χρόνων ξεκινάει η ιστορική πορεία της Αδελφότητας, που ταύτισε την τύχη της με έναν γίγαντα και σπορέα του Ευαγγελικού λόγου, τον Άγιο ιεραπόστολο Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο. Τάραξε τα θολά και στάσιμα νερά της Ιεραποστολής, όταν στα 57 του χρόνια ο γέροντας αποφάσισε να κατέβει στην Αφρική.Παροιμιώδεις είναι οι απαντήσεις του στις αντιδράσεις των φίλων του. Όταν του έλεγαν «γέροντα, γυρνά πίσω, δεν θα αντέξει,ς θα πεθάνεις», απαντούσε: «υπάρχουν και στην Αφρική μνήματα. Εγώ αγάπησα την Αφρική».
Συγκινούν οι πολλές αναφορές και επιστολές του, καλώντας για βοήθεια στο μεγάλο Ιεραποστολικό έργο… «Έλα, παιδί μου, σε περιμένω, μην αργείς. Τα έχω όλα έτοιμα και σε περιμένω». Και σε άλλη επιστολή: «Αναμένω με λαχτάρα το παλικάρι που θα ‘ρθει. Μόνο μη βραδύνει το παλικάρι. Κάνε το σημείο του Σταυρού και ξεκίνα παιδί μου! Το βαρύ μα ένδοξο έργο της Ιεραποστολής σε περιμένει»…
Σε μια τέτοια επιστολή έγραψε και στους φίλους του στη Θεσσαλονίκη: «Βοηθήστε με. Ο κόσμος εδώ δίψα για την Ορθοδοξία, για τον Χριστό και συγχρόνως πεινά». Στο κάλεσμα αυτό ανταποκρίθηκαν οι φίλοι του και συγκρότησαν το πρώτο ιεραποστολικό σωματείο στην Ελλάδα με αρχική επωνυμία «Οι Φίλοι της Ουγκάντας».
Η πρώτη συνεδρίαση έγινε στις 15 Δεκεμβρίου 1963 με τα ιστορικά λόγια του αείμνηστου πρώτου προέδρου Παντελή Μπάγια:
«Αγαπητοί, κάμνοντες έναρξιν της πρώτης συνεδριάσεως, θεωρώ καθήκον να είπω τα εξής, που κρίνω απαραίτητα, Δηλαδή ότι η εργασία που γίνεται για τον Θεό δεν κουράζει, δεν γεμίζει από κόρο την ψυχή του ανθρώπου. Όπως έλεγε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «ακόρεστος εστίν η ευσέβεια».
Πέρασαν 60 χρόνια από τότε διακονίας και θυσίας στο έργο αυτό. Η Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής με τις ευχές και ευλογίες του Αγίου Ιεραποστόλου παπα-Χρυσόστομου έγινε ο «όνος», το ακούραστο γαϊδουράκι κάθε καλού Σαμαρείτη, που αγόγγυστα μεταφέρει σε κάθε πανδοχείο τον φτωχό και τραυματισμένο άνθρωπο, αποθέτοντας πάντα λίγο οίνο και λίγο έλαιο στα χέρια εκείνων που ακολουθούν την εντολή του Κυρίου «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα Έθνη».
Κλείνω με ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά που τόσο μου αρέσει:
Ο Χριστός να καίγονται γυρεύει
γι’ αυτόν καρδιές, όχι κεριά
Και με Σταυρούς κανείς δεν τον λατρεύει
και γονατίσματα βαρειά
Γιατί λατρεύει το Χριστό όποιος δίνει
για τον πλησίον του ζωή
Όποιος το γυμνωμένο κρυφοντύνει
και τον φτωχό τον ελεεί
Όποιος την αδικία κεραυνώνει
και αγνό το μέτωπο κρατεί
Κι έχει θεό την καλοσύνη μόνη
κι έχει θεό την αρετή.
